گشتول

عصار خانه شاهی، با مساحت تقریبی ۵۰۰ متر مربع و زیر بنای ۸۵۰ متر مربع، یکی از آثار مهم تاریخی و گردشگری اصفهان می باشد. عصار خانه یا همان کارخانه روغن کشی، در دوره صفویه، به دستور شاه عباس اول بنا گردیده است. در گذشته، مساحت اصلی آن ١۸۰۰ متر مربع بوده که اکنون جاهایی مانند شتر خوان، بار انداز و ورودی بازرگانان، متأسفانه از بین رفته است و فقط یک تیر خانه و دو انبار تو در تو در بخش شرقی تیرخان، در دو طبقه باقی مانده است. قسمت مرکزی عصار خانه، در یک طبقه، با ارتفاع حدود ۱۱ متر است و سه فضای گنبدی شکل با مقطع کجاوه ایجاد شده است. سقف ها، به سبک طاق و چشمه است و نورگیرهای سقف، روشنایی عصار خانه را تأمین می کنند. دلیل ساخت سقف گنبدی شکل، به خاطر خنک نگه داشتن محل برای نگهداری روغن موجود در عصار خانه بوده است. دیوارها و سقف، خشتی است. قسمت شرقی عصار خانه، در دو طبقه شکل گرفته است. طبقه بالایی، معروف به گرم خانه است و از این محل، به منظور پاک کردن و بو دادن دانه های روغنی استفاده می شده است. در طبقه زیرین، یک اتاق هشت ضلعی وجود دارد که محل نگهداری خمره های حاوی روغن بوده است. در قسمت مرکزی، که به دلیل وجود تیرهای روغن گیری به آن تیرخانه می گفتند، سنگ های آسیاب قرار دارند که جنس آن ها، از نوعی سنگ سخت است. ابزارهای موجود در عصار خانه عبارتند از دو سنگ آسیاب بزرگ در فضای اصلی که نقش خرد کردن دانه ها را به عهده داشته اند و تنه های درخت چنار که به یکدیگر متصل گردیده و به عنوان عنصر فشاری بر روی دانه های آسیاب شده، عمل می کرده اند. از سال ۱۳۴۹ ه.خ، به دلیل صنعتی شدن این حرفه و وجود تجهیزات مکانیزه، ادامه کار مقرون به صرفه نبوده و عصار خانه تعطیل شده است تا این که در سال ۱۳۷۹ ه.خ، سازمان نوسازی و بهسازی شهرداری اصفهان، عصار خانه را از مالک اعیانی آن خریداری و از سال ۱۳۸۰ تا ۱۳۸۲، اقدام به مرمت و ساماندهی آن نموده است. این اثر، در تاریخ ۲۵ تیر ۱۳۵۴، با شماره ثبت ۱۰۸۵، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.