گشتول

یکی از پُل های زیبا و جالبی که در دوران صفویه بر روی زاینده رود احداث شد، سی و سه پُل است. این پُل، که در نوع خود، شاهکارى بى نظیر از آثار دوره سلطنتِ شاه عباس اول است، در گذشته، پُل جلفا نیز نامیده می شد، زیرا از این طریق، به جلفا که تازه احداث شده بود می رسیدند. این پُل، به الله وردیخان هم معروف می باشد، زیرا سردار مشهور شاه عباس اول که به ساختن این پُل مأمور گردیده بود، به این نام نامیده می شود. سی و سه پُل، که چهار باغ عباسی را به چهار باغ بالا متصل می کند، در سال ۱۰۱۱ ه.ق، بنا شده است و قبلاً ۴۰ چشمه داشته، اما امروز بیش از سی و سه چشمه آن باقی نمانده است و بقیه آن ها، مسدود شده اند. پُل، ۲۹۵ متر طول و ١۴ متر عرض دارد و در زمره اولین آثاری است که شاه عباس اول، دستور ساختن آن را داده است. در طرفین پُل، معبر باریک مسقفی است که در سراسر طول پُل دیده می شود. سی و سه پُل، دارای یک پیاده رو برای گردش در بالا و یک پیاده رو در پایین است. این اثر، در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰، با شماره ثبت ۱۱۰، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

باغ چهل ستون، با مساحتی بالغ بر ۶۷ هزار متر مربع، تنها قسمت کوچکی از باغ وسیع جهان نما است که پیشینه آن، به قبل از دوران صفوی می رسد. شاه عباس اول، در میان آن، کوشکی بنا کرد که هسته نخستین کاخ چهل ستون بود و تالار میانی کاخ و غرفه های چهار گوشه آن را شامل می شد. در دوران حکومت شاه عباس دوم، تحولات چشم گیری در این ساختمان پدید آمد و ایوان ستون دار، ایوان آیینه، سالن های الحاقی در اضلاع شمالی و جنوبی ایوان ستون دار، ایوان های طرفین تالار مرکزی، دو استخر در دو قسمت شرقی و غربی و نقاشی های دیواری تالار مرکزی، به بنا افزوده شد. این کاخ، بطور رسمی، در سال ۱۰۵۷ ه.ق، به منظور تشریفات و پذیرایی از پادشاهان و صاحب منصبان دولت های هم عصر دولت صفوی، اختصاص داده شد. اگرچه انعکاس ستون های بیست گانه تالارهای چهلستون در حوض مقابل عمارت، مفهوم چهلستون را بیان می کند، علاوه بر آن، عدد چهل در ایران قدیم، کثرت و تعدد را می رساند و وجه تسمیه عمارت مزبور به چهلستون، می تواند به علت تعدد زیاد ستون های این کاخ نیز باشد. استخرِ مقابل عمارت، به طولِ ۱۱۰ متر و عرضِ ۱۶ متر است که در گذشته، جهش آب در حوض وسط تالار، از دهان شیرهایی که در چهار گوشه حوض قرار داشتند و فواره های سنگی، که نقطه به نقطه در جوی کوچک اطراف عمارت قرار داشتند، صفای مخصوصی به این عمارت می داده است. تناسبات استخر مقابل کاخ، برای دیدن تصویر کاخ در آب و تیرگی کف استخر به منظور هر چه عمیق تر نشان دادن آن طراحی گشته اند. تالار مرکزی کاخ که اختصاص به میهمانان خارجی و شخصیت های کشورهای دیگر داشت، حاوی نقاشی هایی است که وقایع تاریخی دوران های مختلف را بیان می دارند. این اثر، در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰، با شماره ثبت ۱۰۸، به عنوان یکی از آثار ملی ایران و در سال ۲۰۱۱، به عنوان میراث جهانی در یونسکو، به ثبت رسیده است.

پُل بابا رکن الدین یا پُل خواجو، بر روی رودخانه زاینده رود قرار دارد و به فرمان شاه عباس دوم، در سال ۱۰۶۰ ه.ق، بصورت امروزى آن ساخته شده است. در وسط این پُل، براى اقامت موقتى شاه صفوى و خانواده او، ساختمان مخصوصى که به نام بیگلربیگى شهرت دارد، بنا شد که هم اکنون نیز وجود دارد و طاق هاى آن، داراى تزئینات نقاشى است. نام پُل خواجو، تحریف کلمه خواجه است که به مناسبتِ لقب بزرگان و خواجه های عصر صفوی، نام گذاری شده است. طول پُل، ۱۳۳ متر و عرض آن، ۱۲ متر است که به خاطر معماری و تزئینات کاشی کاری آن، از دیگر پُل های زاینده رود مشهورتر است. این پُل که در دوران صفوی یکی از زیباترین پُل های جهان بشمار می رفت، بیش تر به منزله سد و بند بوده است. در میان هر یک از دو ضلع شرقی و غربی پُل، ساختمانی بنا شده که شامل چند اتاقِ مزین به نقاشی است. این ساختمان که شاه نشین نامیده می شود، در آن دوره، جایگاه بزرگان و امیرانی بوده که برای تماشای مسابقات شنا و قایق رانی بر روی دریاچه مصنوعی، به این مکان فرا خوانده می شدند. این پُل، دارای ۲۴ دهانه است که از مکعب های به دقت تراش خورده ساخته شده و در بخش میانی، با سدهای چوبی برای گرفتن جلو رودخانه، مسدود گردیده است. نمای شرقی پُل، بسیار زیبا طراحی شده است. در سمت شرق، پایه ها فرم پُلکانی دارند که علاوه بر مسائل هیدرولیکی، محلی مناسب برای نشستن مردم است. دهانه های پُل، بصورت جناغی است که هر جناغی بسته به دهانه، دارای شکل متفاوتی است. این اثر، در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰، با شماره ثبت ۱۱۱، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

کاخ عالی قاپو، به عنوان یکی از مهم ترین شاهکارهای معماری اوائل قرن یازدهم هجری قمری مطرح است و تاریخ ساخت بنا، به ۱۰۵۴ ه.ق باز می گردد. این قصر، دروازه مرکزی و مدخل کلیه قصرهایی بود که در دوران صفویه، در محدوده میدان نقش جهان بنا شده بودند؛ در ابتدا، شکلی ساده داشته و به مرور زمان و در طول سلطنت شاه عباس، طبقاتی به آن افزوده شدند و در زمان شاه عباس دوم، ایوان ستون دار به آن افزوده شد. شاه صفوى، سفیرها و شخصیت هاى عالى قدر را در این کاخ به حضور مى پذیرفته است. در زمان شاه عباس دوم، شاه و میهمانانش، از تالار همین عمارت، مناظر و چوگان و چراغانى و آتش بازى و نمایش هاى میدانى را تماشا مى کردند. در طبقه همکف، دو تالار وجود دارد که در آن روزگار به امور اداری و دیوانی اختصاص داشت. ارتفاع آن، ۳۶ متر است و این کاخ، داراى ۵ طبقه است که هر طبقه، تزئینات مخصوص دارد. گچ بری های آخرین طبقه که تالار آن به اتاق موسیقی یا اتاق صوت معروف است، باعث می شود انعکاس حاصله از نغمه های نوازندگان گرفته شده و صداها، طبیعی و بدون انعکاس صوت به گوش برسد؛ در این قسمت از کاخ، شکل انواع جام و صراحی در دیوار تعبیه شده است. در دوران قاجاریه، عالی قاپو، چند سال محل سکونت و کار ظل السلطان بود و او، تغییراتی در کتیبه های آن داد. این اثر، در تاریخ ١۵ دی ١۳١٠، با شماره ثبت ١٠۴، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

کلیسای وانک یا آمنا پرکیج، که از نام کلیسای «سورپ آمِنا پرکیچ وانک» جوغا در نخجوان گرفته شده است، نام کلیسایی در محله جلفای اصفهان است که از روی کلیسای سنت استپانوس در جلفای آذربایجان شرقی، کپی برداری شده است. وانک در زبان ارمنی، به معنی صومعه است و در زمان شاه عباس دوم ساخته شده است. قدمت موزه کلیسای وانک، البته نه در شکل و وسعت کنونی آن، به سال های ۱۹۰۶-۱۹۰۵ م باز می گردد. در این تاریخ، به کوشش و یاری طاطاووس هونانیان-فرزند هاروتون هونانیان-اتاق هایی در ضلع شمالی حیاط کلیسای وانک برای نگهداری و نمایش کتاب ها، نسخه های خطی و اشیای تاریخی ساخته شدند که در سال ۱۹۳۰ م، به منزله موزه و کتابخانه مورد استفاده قرار می گرفتند. این کلیسا، بزرگ ترین و زیباترین کلیسای جلفای اصفهان است و از نظر طلاکاری سقف و سطح داخل گنبد و نقاشی های تاریخی، از زیباترین کلیساها است. برج ناقوس، روبروی درب اصلی کلیسا به سبک ایرانی است و در زمان شاه سلطان حسین ساخته شده است. این اثر، در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰، با شماره ثبت ۸۵، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

مسجد امام که به مسجد جامع عباسی و مسجد سلطانی جدید نیز معروف است، یکی از مساجد میدان نقش جهان اصفهان می باشد که در طی دوران صفوی ساخته شد که شاهکاری جاویدان از معماری، کاشی کاری و نجاری در قرن یازدهم هجری قمری است. ساخت این مسجد، در سال ۱۰۲۰ ه.ق، به فرمان شاه عباس اول، در بیست و چهارمین سال سلطنت وی شروع شده و تزئینات و الحاقات آن، در دوره جانشینان او به پایان رسیده است. معمار مهندس آن، استاد علی اکبر اصفهانی و ناظر ساختمان، محب علی بیک الله بوده اند و خوش نویسانی همچون علی رضا عباسی، عبدالباقی تبریزی، محمد رضا امامی و محمد صالح امامی، در آن کتیبه نگاری کرده اند. ارتفاع گنبد عظیم مسجد شاه، ۵۲ متر و ارتفاع مناره های داخل آن، ۴۸ متر و ارتفاه مناره های سَر دَرِ آن در میدان نقش جهان، ۴۲ متر است. از نکات جالب در مسجد، انعکاس صوت در مرکز گنبد بزرگ جنوبی است. قطعات بزرگ سنگ های مرمر یکپارچه و سنگاب های نفیس، از دیگر دیدنی های جالب این مسجد است. سبک معماری این بنا، به شیوه اصفهانی است. این اثر، در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰، با شماره ثبت ۱۰۷، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

ابیانه، یکی از کهن ترین زیستگاه های انسانی در حاشیه دشت کویر ایران می باشد و کارشناسان، قدمت هزار و پانصد ساله را برای آن تخمین می زنند. آثار و بناهای تاریخی که در ابیانه وجود دارد، مربوط به دوره های ساسانی، سلجوقی، صفوی و قاجار است. شکوه معماری بومی و سرشار از زیبایی این روستا، آن را در شمار نمونه های کم نظیر دیدنی های جهان قرار داده است. خانه های ابیانه، تماماً بر روی دامنه پُر شیبی در شمال رودخانه بَرزرود بنا شده است. ابیانه، دارای هفت رشته قنات است که برای آبیاری مزارع و باغات مورد استفاده قرار می گیرد. ابیانه، نقطه ای خوش منظره و خوش آب و هوا و دارای موقعیت طبیعی مساعدی است که در گذشته، به بیدستان معروف بوده است. زبان مردم ابیانه، فارسی با لهجه خاص ابیانه ای است که با لهجه های متداول در جاهای دیگر، تفاوت اساسی دارد. لباس سنتی آن ها، هنوز هم میان آن ها رواج دارد و در حفظ آن، تأکید و تعصب از خود نشان می دهند. این روستا، در تاریخ ۳٠ مرداد ۱۳۵۴، با شماره ثبت ۱۰۸۹، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

این مجموعه، در حوالی سال های ۱۲۴۵ تا ۱۲۴۸ ه.ق، به همت حاج محمد ابراهیم-تاجر کاشی و از تجار معروف و بنام چینی و بلورجات در کاشان-شروع به ساخت گردید. معمار این مجموعه، فردی ناشناس است که این بنا را در مدت ۲۰ سال ساخته است. وسعت مجموعه، حدود ۵ هزار متر مربع و زیر بنای آن، در حدود ۷ هزار متر مربع می باشد و همچنین دارای پنج طبقه می باشد. مجموعه تاریخی عباسیان، دارای پنج حیاط است که هر یک از حیاط ها، صرف نظر از اشتراکات، دارای معماری منحصر بفردی می باشند. این تمایز در معماری به حدی است که پس از مرگ صاحب اولیه بنا، مجموعه به پنج قسمت تفکیک شده و به مرور زمان، در اختیار افراد مختلف قرار می گیرد و صاحبان بعدی، از یکتا بودن مجموعه در گذشته، اظهار بی اطلاعی و حتی تعجب می کنند. وجه تسمیه بنا نیز، در نوع خود شنیدنی می باشد. در اواخر دوره قاجار، یکی از حیاط های مجموعه-حیاط بیرونی-، به یکی از تجار فرش کاشان به اسم آقای عباسیان، به مبلغ هزار تومان فروخته شد. خبر فروخته شدن خانه ای با این قیمت در زمان خود، در کُل شهر پیچیده و تا مدت ها نقل محافل گردید. از آن پس، کل این مجموعه، به خانه عباسیان معروف و مشهور شد. سبک اصلی معماری بنا، به گودال باغچه موسوم می باشد. بنا، دارای قسمت های تابستانی و زمستانی نشین بوده و در هر فصل از سال، از قسمت های خاصی از بنا، متناسب با وضعیت آب و هوایی آن فصل استفاده می شده است. این اثر، در سال ۱۳۷۷، با شماره ثبت ۲۰۲۰، به عنوان یکی از آثار ملی ایران،، به ثبت رسیده است.

این خانه، متناسب با خصوصیات اقلیمی و شرایط آب و هوایی منطقه کویری کاشان، طراحی و ساخته شده، به گونه ای که در گرمای شدید تابستان، هوایِ خنک و بسیار مطبوعی از طریق بادگیرهای واقع در بالای پشت بام، بصورت طبیعی و دائمی، به زیرزمین ها سرازیر شده و در آن ها جریان می یابد. این خانه، در زمینی به مساحت تقریبی ۱۷۰۰ متر مربع ساخته شده و مساحت این بنا، حدود ۳ هزار متر مربع است که بطور کلی، شامل دو بخش بیرونی و اندرونی است که سَر دَرِ اصلی و هشتی ورودی بین این دو بخش، مشترک است. نقاشی های خانه بروجردی ها، زیر نظر دو هنرمند بزرگ و نامدار نقاشی ایران دوران قاجار، مرحوم میرزا ابوالحسن غفاری کاشانی-بنیان گذار اولین مدرسه نقاشی در ایران-و برادرزاده اش، مرحوم میرزا محمد خان غفاری کاشانی-ملقب به کمال الملک-ترسیم و طرح های گچ بری خانه نیز با نظارت این دو استاد به انجام رسیده است. بیش از نیمی از مساحت زمین، به حیاط اختصاص دارد. تابستان نشین، که مهم ترین و اصلی ترین بخش خانه بروجردی ها است، مقابل ورودی اصلی و پشت به قبله واقع شده است. زمستان نشین، در شمال مجاور راهرو ورودی و مشتمل بر یک اتاق، یک شاه نشینِ پنج دری با گچ بری های زیبا و ایوانی وسیع و آفتاب گیر است. بخش اندرونی که در شمالِ شرقی و شرق بنا واقع است، هنوز تحت مالکیت خصوصی می باشد. این اثر، با شماره ثبت ۱۰۸۲، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

خانه طباطبایی را به جرأت می توان به آن، لقب عروس خانه های ایران داد. معمار این خانه، استاد علی مریم کاشانی، و گچ بری ها و نقاشی های آن، به وسیله شاگردان میرزا ابوالحسن صنیع الملک غفاری کاشانی و زیر نظر وی انجام شده است و در سال ۱۲۵۰ ه.ق، ساخت آن آغاز شده است و تمامی این خانه با شکوه، در طول مدت ۱۰ سال ساخته شده است. خانه طباطبایی، ملک شخصی حاج سید جعفر طباطبایی نطنزی بوده است. تاجری خوش نام و معروف در دوران قاجار، که شهرت نامش در صنعت فرش، از مرزهای ایران هم فراتر بوده است. مساحت خانه را ۴۷۳۰ متر نوشته اند و شامل سه بخش بخش اندرونی، بیرونی و خدمه است. معماری خانه طباطبایی، گودال باغچه و حیاط مرکز است و متقارن ساخته شده است و معماری آن، اسلامی و حجاب دار است. اتاق پنج دری یا اتاق مرکزی، اتاقی برای زندگی خود آقای طباطبایی و همسرشان بوده است. این اثر، با شماره ثبت ۱۵۰۴، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

تپه تاریخی سیلک، یکی از کهن ترین بناهای سکونت بشر و عبادتگاه انسان های ما قبل تاریخ در ایران است که در حقیقت، زیگورات یا محل عبادت اقوام باستانی بوده و اولین جایی است که شهر نشینی توسط آریایی ها در آن شکل گرفته است. این بنا، از گِل رس و سفال ساخته شده است. این بنا، از دو تپه شمالی و جنوبی تشکیل شده است که در فاصله ۶۰۰ متریِ یکدیگر قرار دارند و دارای دو گورستان می باشد. قدمت تپه شمالی، مربوط به ۷۵۰۰ سال قبل و قدمت تپه جنوبی، مربوط به ۵ هزار سال قبل می باشد. این بنا، تا سال ۱۳۱۰ ه.خ شناسایی نشده بود و در میان مردم کاشان، به شهر نفرین شده معروف بود. تاریخ این تمدن، چیزی حدود ۱۰ هزار سال تخمین خورده است و از صنعتی ترین شهرهای آن دوران به حساب می رفته است. این اثر، در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰، با شماره ثبت ۳۸، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

باغ فین کاشان، نمونه قابل ستایش از باغ های ایرانی است و تمام مشخصه های مختلف باغ های ایرانی در آن موجود است. باغ فین فعلی، به دوران شاه عباس اول نسبت داده شده و میراث فرهنگی ایران، طراح این باغ را غیاث الدین جمشید کاشانی می داند، ولی منابع دانشگاهی، طراح باغ را شیخ بهایی معرفی می کند. قرینه سازی محورهای باغ، نهرهای زیاد با کف پوش های آبی رنگ و فواره های بنا شده که صدای آب را در محیط پخش می کنند، نمای زیبایی به آن داده است. شهرت این بنا، به دلیل به قتل رسیدن امیرکبیر توسط ناصرالدین شاه در سال ۱۸۵۲ م می باشد. اولین ساختمانی که در هنگام ورود به باغ فین مورد توجه قرار می گیرد، شتر گلوی عباسی می باشد که به دستور شاه عباس بزرگ ساخته شده است. حوض بزرگی در مقابل این بنا دیده می شود و در پشت آن نیز، حوضچه ای قرار دارد که از کف آن، آب فوران می کند؛ احداث این بنای دو طبقه ای، به گونه ای است که از هر طرف باغ، می توان وارد آن شد. در جنوب باغ، شتر گلوی فتحعلی شاه قرار دارد که به دستور فتحعلی شاه ساخته شده و شامل شتر گلو و صفه مجاور و دارای دو حیاط خلوت در قسمت شرق و غرب آن است که کف صفه، کاملاً از سنگ مرمر فرش شده و سقف آن، بسیار جالب نقاشی شده است که هنوز قسمت هایی از آن را می توان دید. در مرکز این باغ، کوشک صفوی قرار دارد. حمام کوچک و عمارتِ سَر دَر، سایر بناهای دوره صفوی را تشکیل می دهند. کوشک قاجاری، با نقاشی های زیبا روی سقف و دیوار آن ها نیز در انتهای باغ و خارج از محور تقارن باغ قرار گرفته است. در این مکان، حوض دوازده فواره وجود دارد که مربوط به زمان محمد شاه قاجار و هم زمان با حوض جوش و اتاق شاه نشین ساخته شده است. بخش دیگر باغ، حیاط خلوت کریم خانی است که که از داخل باغ قابل مشاهده نیست و به دستور کریم خان زند و به همت آقا سلیم آرانی-حاکم کاشان-ساخته شده که شامل یک حیاط کوچک و اتاق های پنج دری و طاق های ساده می باشد. سال ساخت آن، ۱۱۷۶ ه.ق بوده است. اتاق شاه نشین نیز، به دستور محمد شاه قاجار در این باغ بنا شده است. در طراحی باغ فین، آب، اساسی ترین عنصر بوده است. آب استخرها و جوی ها و حوض های باغ، از چشمه سلیمانیه تأمین می شود. آب حوض اصلی، از دوازده چشمه داخلِ آن می جوشد که به آن حوض جوش گفته می شود. این اثر، در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۱۴، با شماره ثبت ۲۳۸، به عنوان یکی از آثار ملی ایران و در سال ۱۳۸۲، در فهرست میراث جهانی یونسکو، به ثبت رسیده است.

چند متر پایین تر از آتشکده نیاسر، چشمه آب تمیز و خنکی جریان می یابد که چشمه اسکندر نام دارد و از قدیمی ترین چشمه های شناخته شده است که ۱۶۸۰ متر بالای سطح دریا می باشد. در ادامه چشمه، آبشار اسکندر وجود دارد و در قسمت پایین آبشار، دو سنگ آسیاب وجود دارد. آبشار نیاسر، یکی از دیدنی های این منطقه است و دامنه های آن، از گیاهان سَرسبز و زیبایی پوشیده شده است.

بقعه امام زاده محمد هلال ابن علی ابن ابیطالب (ع)، مربوط به دوره صفوی است. در طول تاریخ و دوران سلجوقیان و بعد از صفویان، اقداماتی در زمینه ساخت و حفظ این بنا انجام گردید؛ اما بعد از انقلاب اسلامی، این بنا به اوج شکوفایی و جلال خود رسیده است. این بنا، شامل گنبدی زیبا و کاشی کاری شده به ارتفاعِ ۲۴ متر از کف می باشد و چهار گلدسته که ۲ تای آن ها به ارتفاعِ ۲۵ متر از کف و ۲ گلدسته کوچک تر، هر کدام از کف، ۱۱ متر ارتفاع دارند. مساحت صحن امام زاده ۳ هزار متر مربع می باشد و مساحت زیر بنای بقعه به علاوه رواق های آن، به ۳ هزار متر مربع می رسد. این اثر، در تاریخ ۲۷ مرداد ۱۳۷۷، با شماره ثبت ۲۰۹۵، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

کویر مرنجاب، یکی از زیباترین نقاط کویری ایران محسوب می شود. تپه های شنی بلند و جنگل های تاق، جلوه زیبایی به این منطقه بخشیده است که در میان کویرهای ایران، یکی از دیدنی ترین مناطق کویری ایران و در دسترس ترین کویر است. ارتفاع متوسط کویر مرنجاب از سطح آب های آزاد، در حدود ۸۵۰ متر می باشد. قسمت عمده این کویر، پوشیده از تپه های شنی و ریگ زار است. در اصل منطقه مرنجاب، جزیی از بیابان بند ریگ است و در شمال آن واقع شده است. نام گذاری این کویر به نام مرنجاب، به این دلیل است که کندن چاه های متعدد در این زمین های ماسه ای، به قدری مشقت بار بوده است که این منطقه، به مرد رنج آب مشهور می گردد و در مرور زمان، برای سادگی تلفظ، به مرنجاب تغییر می یابد. کویر مرنجاب، از نظر پوشش گیاهی، بسیار غنی است. عمده پوشش گیاهی منطقه، شامل گیاهان شور پسند از جمله درخت های گز و تاق و بوته های قیچ است. پوشش جانوری منطقه، به دلیل وجود آب و غذای فراوان، بسیار غنی است. پیش از حرکت به سمت کویر، حتماً با اداره میراث فرهنگی و گردشگری شهر آران و بیدگل هماهنگی کنید تا پس از کسب مجوز، به همراه یک راهنمای محلی، عازم این منطقه شوید.

کاروانسرای مرنجاب، کاروانسرا و قلعه ای در ارتفاعِ ٨۵٠ متری از سطح آب های دریای آزاد و در دل کویر مرنجاب است. این کاروانسرا، در سال ۱۰۱۲ ه.ق، توسط شاه عباس اول صفوی ساخته شده است و بالای کاروانسرا، به شکل سنگرهای دیده بانی است و همیشه ۵۰۰ پاسدار مسلح، در قلعه حضور داشتند و امنیت عبور کالا از چین به اروپا و بالعکس را در این منطقه تأمین می کردند. کاروانسرا، دارای قنات آب شیرین است که برکه بزرگی به وجود آورده است و این، در کویر نمک و شوره زار، یک معجزه است. در سال های اخیر، اتاق های کاروانسرای مرنجاب، جهت اسکان مسافران مورد استفاده قرار می گیرد. همچنین در درون کاروانسرا، سفره خانه سنتی تعبیه گردیده است. کاروانسرای مرنجاب، ۳۵۰۰ متر مربع زیر بنا دارد و دارای ۲۹ اتاق است. این اثر، در تاریخ ۳۰ تیر ۱۳۸۴، با شماره ثبت ۱۲۱۲۶، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

آبشار سمیرم، در اعماق تنگ هایی به همین نام، با دیواره های سنگی خود نمایی می کند و دارای ارتفاعِ ۳۵ متر است. این آبشار که آبش در دره نادر جریان می یابد، در گذشته، ۷۵ متر ارتفاع داشته است، اما بر اثر فرسایش در سال های متمادی، به ۳۵ متر کاهش یافته و تنها در سال های پُر آبی، دوباره ارتفاع می گیرد. آب آبشار، از چشمه ساران ارتفاعات بالا دست آن سَرچشمه می گیرد و از بالای تخته سنگِ صخره ای صاف و عظیم، به بیرون می جهد. آب و هوای این منطقه در بهار و تابستان، مطبوع و روح نواز است و گردشگران زیادی را جذب خود می کند.

آبشار آب ملخ، یکی از عجیب ترین و ترسناک ترین آبشارهای ایران است که ترکیبات خاص موجود در آب آن، تمام ملخ های مهاجم را درجا نابود می کند. این روستا و چشمه آن، به همین علت آب ملخ نام گرفته اند. این آبشار، به آبشار تخت سلیمان نیز معروف است. آبشار آب ملخ، از دو بخش تشکیل شده است. اولین قسمت آن، سَرچشمه آبشار است که از دل کوه بیرون می آید و بخش دیگر که در زیر سَرچشمه آن قرار گرفته، طاق دیسی سبز رنگی است که مثل پُل روی رودخانه ماربر، خم شده است. پشت آبشار، پرتگاه خطرناک و زیبایی وجود دارد که آب ملخ را به یکی از خطرناک ترین آبشارهای ایران تبدیل کرده است. شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید که موقعیت جغرافیایی روستای آب ملخ، مانع از آن می شود که آفتاب بیش از سه ساعت در این روستا توقف کند. بنابراین، شما در آب ملخ، ظرف سه ساعت، هم طلوع خورشید را خواهید دید و هم غروب آن را، به همین دلیل است که این روستا، به روستای نیم روز نیز معروف است.

آبشار بی بی سیدان در ورودی تنگ هایی به نام تنگه نازی و در کنار رودخانه سمیرم قرار گرفته است و در فصل گرم سال، میزبان علاقه مندان به طبعیت می باشد. بی بی سیدان، دارای دره ای بسیار زیبا می باشد. از این دره، می توان به چشمه ناز ونک سمیرم ادامه مسیر داد و از زیبایی مسیر و طبیعت فرح بخش آن لذت برد. آب آبشار، از یک حوضچه آب تأمین می گردد. در کنار آبشار، رودخانه کاسگان، با آب بسیار زلال و نیلگون خود، با عبور از دل تنگه های صخره ای بلند به همراه چشمه هایی بسیار زیبا که در طول مسیر به آن می پیوندند، مناظری بسیار دیدنی و چشم نواز می آفریند.

علی بن محمد باقر، فرزند بلا فصل امام محمد باقر (ع) است. بنای اولیه این بقعه، متعلق به دوره سلجوقیان است که صحن و بقعه و بارگاه آن، توسط خواجه مجدالدین ابوالقاسم کاشانی احداث شده است و در قرن های دهم، یازدهم و دوازدهم هجری قمری، بخصوص در زمان شاه طهماسب صفوی، تعمیرات و الحاقاتی نیز بر آن صورت گرفته است. این بنا، دارای سه صحن در قسمت شرقی، صحن سردار یا صحن فینی ها در قسمت جنوبی، صحن صفا و در قسمت غربی، صحن قمی ها می باشد. بنای امام زاده، در مساحتی قریب به سه هزار متر مربع واقع شده است و یکی از چهار امام زاده لازم التعظیم در کشور است. این اثر، در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴، با شماره ثبت ۳۹۹، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

شهر زیرزمینی نوش آباد، مربوط به دوره ساسانیان می باشد و آن را اویی صدا می کنند و این آوایی است که احتمالاً در زیرِ زمین و میان تالارهای تو در تو شهر، با آن یکدیگر را صدا می زدند. مجموعه اویی، در زیر بافت قدیم شهر شکل گرفته و تا سطح کنونی شهر نیز گسترده شده است. وسعت این شهر، به دلیل ارتباط میان محلات و حفاظت از جان و مال مردم در مواقع نا امنی، زیاد بوده و در دو سطح افقی و عمودی گسترش یافته است. این شهر زیرزمینی، در سه طبقه، در عمق های ۴ الی ۲۱ متری از سطح زمین به وجود آمده است. غیر از ورودی اصلی، ارتفاع تمام قسمت های اویی، به قد طبیعی یک انسان و بین ۱۷۰ تا ۱۸۰ سانتی متر است. این شهر، بزرگ ترین شهر زیرزمینی جهان است که ساختارهای متراکم، پیچیده و دالان های باریک و تو در تو و اتاق های کوچک این شهر بزرگ، هر بیننده ای را محو تماشای خود می کند. سیستم دفاعی شهر، خیره کننده است. در این سیستم، بدون استفاده از سلاح و تنها به واسطه معماری و شکل بخشی به ابعاد و ایجاد زیرگذرها و نشیمن گاه های دفاعی، ساختاری تدافعی و در نهایت، مغلوب کننده ایجاد شده است. ساختار معماری شهر، این امکان را فراهم می کند که در صورت لزوم، به مانند دامی خطرناک، دشمن را به درون خود بکشاند و در نقطه ای از پیش تعیین شده، آن را از پا در آورد. این اثر، در سال ۱۳۸۵، با شماره ثبت ۱۵۸۱۶، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

رمل ها، اصلی ترین جاذبه کویر مصر هستند. پشته های شنی از ماسه روان که تا پشت دیوار خانه های روستایی سرک کشیده اند. تجربه تماشای وسعت زرد رنگ رمل ها در کویر مصر، تجربه ای از به یاد ماندنی ترین چیزهایی خواهد بود که چشم هر انسانی می تواند ببیند. آسمان شب کویر، چنان به شما نزدیک است که حس می کنید اگر دستتان را دراز کنید، می توانید ستاره ای از آن بچینید. این آسمان خیره کننده، تنها مورد علاقه چشمان غیر مسلح نیست، چرا که ستاره شناسان هم می توانند در تمام فصول سال، بدون هیچ مانعی، در روستای مصر به تماشای ستارگان بنشینند.