گشتول

باغ مصلایی، یکی از خانه باغ های زیبای یزد است که قدمت آن، به دوران قاجار می رسد. این عمارت، از املاك شخصی فردی بنام مصلایی بوده كه پس از اهدا به شهرداری، بصورت مرکز فرهنگی، باز سازی شده است. این بنا، دارای یک ایوان رفیع و بلند است که به یك تالار با گچ بری های الوان مربوط می شود. بر فراز این تالار، بادگیری رفیع، قد علم نموده است که دارای تزئینات معمول بادگیرهای یزد است. در کنار بادگیر، یک کلاه فرنگی دیده می شود. این کلاه فرنگی، در واقع سقف تالار عمارت است. علاوه بر حیاط اصلی، دو حیاط کوچک، در ضلع شمالی و جنوبی بنا به قرینه وجود دارد که به آن ها، نارنجستان می گویند و در بسیاری از عمارت های سنتی یزد دیده می شود.

چَک ‌چَک یا چک چکو، یکی از زیارتگاه های مهم زرتشتیان، و به نوعی کعبه آمال زرتشتیان است. این زیارتگاه، که زرتشتیان به آن، پیر سبز نیز می گویند، هر ساله، از روز ۲۴ خرداد، به مدت چهار روز، در این زیارتگاه، دور هم جمع شده و به نیایش می پردازند. گفته می شود نام چک چک یا چک چکو، از صدای قطره های آبی گرفته شده که از صخره ای می چکد و اکنون، به درون یک منبع ذخیره، هدایت می شود. هر سال، جشن مهرگان، در این زیارتگاه برگزار می شود و زرتشتیان بسیاری، در این مکان، گرد هم می آیند. نیایشگاه پیر سبز، امکانات رفاهی مانند برق، آب آشامیدنی و تعدادی اتاق دارد که برای استراحت ساخته شده که به آن ها، خیله می گویند. در داخل یکی از اتاق ها، چاهی به ژرفای بیش از ۵۰ متر وجود دارد. بنا به اعتقاد زرتشتیان، زمان حمله مسلمانان به ایران، که با سقوط پادشاه ساسانی وقت-یزدگرد-انجامید، نیک بانو، دختر شاه، از دست مسلمانان فرار کرد و به سمت اردکان آمده و در میان کوه، مخفی و ناپدید شد و این محل، به عنوان زیارتگاه زرتشتیان قرار گرفت و از محل فرو بردن عصایش، درختی سبز شد که امروزه، به درخت مقدس زرتشتیان مشهور است و تنه اش از دل سنگ بیرون آمده است.

گنبد شیخ جنید، مربوط به سده ۶ تا ۸ ه.ق است و دارای برجی هشت ضلعی و سنگی است که از سنگ های ساده، نما سازی شده و از لحاظ شیوه و سبک معماری عهد سلجوقی، نمونه ای قابل ملاحظه به شمار می رود. بر اساس مضمون کتیبه موجود در گنبد، این محل، آرامگاه ابن ابی طاهر بوده و به دستور فرزندش، در سال ۵۴۳ ه.ق ساخته شده است. در همان قبرستان، علاوه بر این گنبد، سه گنبد دیگر، بنام های سید گل سرخ، پیر مراد و چهل دختران بنا گردیده است. گنبدهای چهل دختران و سید گل سرخ، بنائی هشت ضلعی و گنبد پیر مراد شش ضلعی است. هر سه گنبد، از سنگ ساخته شده است. این اثر، در تاریخ ۲۰ خرداد ۱۳۲۱، با شماره ثبت ۳۶۵، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.