گشتول

تپه قبرستان قزوین، با ارتفاع بسیار کم، در ۳۰۰ متری غرب تپه سگز آباد (قره تپه)، قرار دارد و مربوط به پیش از اسلام-دوران های تاریخی پس از اسلام است. آثار معماری به دست آمده، شامل بخش هایی از دیوار خانه ها، كوچه و نمونه كوزه فلز كاری است. ظرافت بیش از حد در تکنیک ساخت، از ویژگی های سفال این منطقه است. براساس شواهد باستان شناسی، چنین به نظر می رسد كه این تپه، به تناوب یا مورد سكونت قرار گرفته و یا به عنوان قبرستان، در طول هزاره ۵ تا ١ قبل از میلاد، مورد استفاده بوده است. این اثر، در تاریخ ۱۶ خرداد ۱۳۵۶، با شماره ثبت ۱۴۲۵، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

این بنا، از آثار دوره صفوی به شمار می آید و در ساخت این بنا، از آجر، ملاط گِل و گج استفاده شده است. این برجِ آجریِ استوانه ای، ۱۲ متر ارتفاع دارد. محیط این برج تو خالی، ۶ متر و ضخامت دیوارهای آن، ۳۵ سانتی متر می باشد. نور گیر کوچکی به فاصله یک آجر، در بدنه آن قرار دارد. ورودی میل، بصورت طاق نمایی در ارتفاعِ ۴ متری آن قرار دارد و طاق نماهای متصل به پایه برج، که مایه استحکام آن بوده، بر اثر ساخت مسجدی تخریب شده و باعث کج شدن برج شده است. در سطح خارجی میل، با استفاده از آجرهای لعاب دار فیروزه ای، طرح های تزیینی ساده انجام شده است. این اثر، در تاریخ ۱۲ اردیبهشت ۱۳۷۷، با شماره ثبت ۲۰۱۳، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

این قلعه، بر روی کوه سنگی بزرگ و منفردی، که بر تمام نواحی اطراف مسلط است، جا خوش کرده است. بقایای بر جای مانده، نشان می دهد که این بنا، دژ عظیم و شکوه مندی بوده است که به دوره ساسانی تعلق دارد. این قلعه، از سه سو، به پرتگاه های عمیق و مخوف منتهی می گردد و تنها راه دسترسی به آن، از ناحیه جنوب است. در این مسیر، آثاری از سکوهای متعدد دیده می شود که نشانگر آن است که در زمان آبادانی، این پله ها، به جهت دسترسی آسان به این قلعه، ساخته شده است. مصالح بنا، از سنگ لاشه و ملاط ساروج است و علاوه بر سنگ، در برخی از قسمت های قلعه، آجر نیز به کار رفته است. ترکیب شگفت آور سنگ لاشه با آجر و فرو رفتگی ها و بَرجستگی های هماهنگ در سطح دیواره ها، تزیینات بسیار زیبا و مقرنس، از جمله زیبایی ها و طرح های این اثر تاریخی است. این اثر، با شماره ثبت ۲۱۴۱، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

گفته می شود امام زاده کمال، از فرزندان امام موسی کاظم (ع) است. ساختمان این امام زاده، بنایی شش ضلعی است که تماماً از آجر ساخته شده است. در قسمت فوقانی بنا، گنبد مخروطی شکلی واقع شده است. آجر چینی همه قسمت های بنا و به ویژه گنبد آن، در نهایت سادگی و دقت انجام گرفته است. بنای امام زاده کمال، از آثار قرن نهم هجری قمری و طرح آن در این منطقه، بی نظیر است، اما دو بخش الحاقی آن، کاملاً نوساز و فاقد هر گونه ارزش هنری است. این اثر، در تاریخ ۱۷ آذر ۱۳۷۷، با شماره ثبت ۲۱۷۹، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

امام زاده عبدالله، از نوادگان امام موسی كاظم (ع) می باشد. آستان امام زاده عبدالله، با جمیع متعلقات، حدوداً دارای مساحت ۲ هكتار، دارای قبرستان دایر و مزار شهداء سَرپوشیده، وضعیت جغرافیاییِ سرد و كویری و در دل روستا قرار گرفته است. دارای ضریح مشبك آهنی به رنگ نقره ای می باشد و دارای ساختمان قدیمی و نیمه اسكلت می باشد. بقعه امام زاده، از آثار به جا مانده از قرن ششم هجری قمری می باشد. قسمت اصلی این بنا، عبارت است از یک هشت ضلعی، که بر روی آن، قسمت گردنی گنبد، با ارتفاعِ ۳ متر و محیطِ ١۸/۴۵ متر ساخته شده و گنبدی مخروطی، با ارتفاعِ ۷/۵ متر، بر فراز آن، بَر پا گشته است.

ارتفاع غار ولی گشنه رود یا گورد، ۱۶۲۰ متر از سطح دریا می باشد که حدود ۲۵۰ میلیون سال قبل، بر اثر انحلال سنگ های آهکی سازند روته، تشکیل شده و متعلق به دوره پرمین و اواخر دوران زمین شناسی است. این غار، از نوع مرطوب بوده و دارای یک تالار اصلی و چند تالار فرعی، به مساحت حدود یک صد متر و ارتفاع بیست متر می باشد که هوایی ساکن و سرد دارد.

پارک جنگلی باراجین یا پارک جنگلی فدک، در منطقه باراجینِ شهر قزوین واقع شده است. این بوستان، یکی از نقاط خوش آب و هوا و از تفرجگاه های دیرینه مردم شهر قزوین است. این بوستان، با مساحتِ ۱۵۰۰ هکتار، از بزرگ ترین پارک جنگلی های کشور محسوب می شود. قله مردمی، رودخانه ارنزک، دسترسی آسان و اشراف به شهر قزوین را، می توان از ویژگی های بوستان باراجین دانست. از امکانات این بوستان، می توان به زمین چمن، پیست های دوچرخه سواری و موتور سواری، سینمای تابستانه، شهربازی درفک، آب نماهای مختلف و کمپینگ ارزان قیمت برای مسافران اشاره کرد. پارک باراجین، پذیرای شهروندان و گردشگران، در فصول مختلف سال، به خصوص بهار و تابستان است.

امام زاده شاه زاده حسین، فرزند علی بن موسی الرضا (ع) است که در سفر به مرو، حین عبور از قزوین، در این شهر درگذشت و در همان جا، به خاک سپرده شد. علی بن موسی (ع)، در منزل «داوود بن عیسی غازی»، اقامت می کند و فرزند دو ساله ایشان، که در جریان این سفر، همراهشان بوده است، در قزوین، به علت بیماری فوت می کند و در همان جا به خاک سپرده می شود و اکنون، آستان شاه زاده حسین، متعلق به فرزند امام هشتم شیعیان است. بقعه شاه زاده حسین، که اصالتاً مربوط به دوره ایلخانی است، دارای مقرنس کاری و تزیینات مختلف در ورودی بقعه است که در دوره قاجاریه، با افزودن تالاری به آن، شکل تازه ای یافته است. قدیمی ترین و زیبا ترین اثر مجموعه شاه زاده حسین، درب چوبی منبت کاری شده آن است که در سال ۹۶۷ ه.ق، به مجموعه اضافه شده است. طبق کتیبه ای از کاشی معرق، این مجموعه، در سال ۱۰۴۰ ه.ق، به دستور زینب بیگم-دختر شاه طهماسب صفوی-بازسازی و صندوق چوبی نفیسی بر مزار آن نصب شده است. این اثر، در تاریخ ۲۰ بهمن ۱۳۱۸، با شماره ثبت ۳۳۹، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

رزجرد، نام روستایی کوهستانی و زیبا در استان قزوین است. برخی، نام این روستا را، "یزد گرد" می دانند که بصورت معرب "یزد جرد" تلفظ شده و برخی دیگر از اهالی این روستا، ولایت خود را، "زَزِی یَرد" می نامند. روستای دل انگیز رزجرد، دارای اماکن تاریخی و طبیعی و مذهبی، همچون قلعه سنگ رود، پس دز، چشمه رو، آبشار ورچر و دو امام زاده محمد و ابرهیم (ع) نیز می باشد.

حمام بلور، از حمام های منسوب به دوره صفویه و قاجاریه، در بافت قدیم شهر قزوین است. این حمام، با مساحتی نزدیک به ۱۲۰۰ متر مربع، در یکی از محله های تاریخی شهر قزوین، به نام محله آخوند، قرار گرفته است. این حمام، تا اواخر دهه ۷۰ خورشیدی، مشغول به کار بوده است. فضاهای حمام، در زیر زمین واقع شده است که با گذشتن از ۱۳ پله، به داخل سربینه وصل می شود. زیباترین بخش حمام، بخش گرمایشی حمام (طبقه جهنم) است که در کف گرم خانه واقع شده و اصطلاحاً به آن، گربه رو می گویند. دیگر قسمت های حمام، شامل خزانه آب گرم، چال حوض یا استخر آب سرد، نظافت خانه، اعیانی، آتش خانه و سرویس بهداشتی می باشد. با ابتکار سازمان فرهنگی-ورزشی شهرداری قزوین، موزه سنگِ شهر قزوین، هم اکنون، در این بنا قرار گرفته است. این اثر، در تاریخ ۱۰ مهر ۱۳۸۰، با شماره ثبت ۳۹۶۸، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

گازر خان، یکی از مهم ترین و نزدیک ترین روستاها به قلعه الموت، می باشد. مذهب ساکنان آن، شیعه و همه ساکنان آن، بومی روستا بوده و به زبان تاتی صحبت می کنند. آب آشامیدنی مردم این منطقه، از چشمه های اطراف تأمین می شود. آب و هوای این روستا، معتدل است که در فصل های مختلف سال، طراوت و شادابی بسیاری به آن می بخشد. شغل اکثر مردم این روستا، باغداری می باشد و با تولید گیلاس، گردو، لبنیات و همچنین با گلیم بافی، چادر شب بافی و جاجیم بافی، گذران زندگی می کنند. گازر خان، روستایی کوهستانی است که بافت مسکونیِ متمرکز دارد و در شیبی تند قرار گرفته است. اگر از دور به این روستا نگاه کنید، مشاهده می کنید که روستا، با صخره های سنگی محاصره شده است. مناظر باغ های فراوان گیلاس و آلبالو و انواع میوه های دیگر در فصول بهار و تابستان و پاییز، کوچه های پُر پیچ و خم و خانه های قدیمی، تابلوی زیبایی در ذهن تداعی می کند که خود، الگویی اصیل از فضای روستاییِ قدیم است. بیش تر خانه های این روستا، بصورت یک طبقه و دو طبقه می باشند. مصالح بکار رفته در بناهای قدیمی، شامل گِل و خشت، چوب و سنگ است. گازر خان، پُر جمعیت ترین و بزرگ ترین روستای الموت می باشد که ساکنین این منطقه از آن، به عنوان نگین الموت یاد می کنند.

خون بار، درخت چنار مشهوری، در روستای زر آبادِ الموت است. اهالی روستای زر آباد، اعتقاد دارند که از این درخت، هر ساله در زمان اذان صبح روز عاشورا، خون و یا مایع سرخی شبیه خون و خونابه، تراوش می شود. این چنار، در زیارتگاه امام زاده علی اصغر (ع) قرار دارد. هر سال، مردم بسیاری در روز عاشورا، از دور و نزدیک، به امام زاده علی اصغر (ع) می روند تا هم عزاداری کنند و هم، شاهد تراوش خون از این درخت باشند. این درخت، با ۱۰ متر قطر و ۳۰ متر ارتفاع، دارای قداست خاصی در بین اهالی روستای زر آباد است و هر ساله، به محل تجمع زوار و عاشقان اهل بیت تبدیل می شود.

بافت روستای آتان، بصورت متمرکز و مزارع، در اطراف روستا، تمرکز یافته است و خانه ها، بصورت پلکانی است. روستا، در دو دامنه واقع شده است که جنس یکی از دامنه ها، رسی است و جنس دامنه دیگر، صخره ای است. بافت عمومی سکونت گاه های روستایی، بیانگر شکل، فرم و الگوی حاصل از تأثیر گذاری عوامل گوناگون در عرصه روستا و نحوه ارتباط و کنش متقابل این عناصر و ویژگی ها است. این روستا، به عنوان یکی از مهم ترین قطب های توریستیِ قزوین به ثبت رسیده است و پذیرای گردشگران زیادی، به ویژه در ایام تعطیلات و تابستان می باشد.

روستای زرشک، یکی از دیدنی ترین و خوش آب و هوا ترین روستاهای قزوین می باشد. شغل اصلی مردم این روستا، باغداری و دامداری بوده که در چند سال اخیر، بخاطر ویلا سازی های فراوان، دامداری تا حدودی از رونق افتاده و این روستا، به یک منطقه توریستی-گردشگری تبدیل شده است. ازجمله مکان های دیدنی این روستا، می توان به تله کابین، دو دریاچه معروف به بالین دریا و عندلین دریا (دریابک)، کوه کافر میدان، گدوک، و دو امام زاده در همجواری روستا اشاره کرد.

روستای عبدل آباد کوهپایه، در دامنه کوه شجاع الدین قرار دارد و به خاطر ییلاقی بودن، مکان مناسبی جهت گردش و تفریح می باشد. در ورودی روستا، چشمه آبی که از دل کوه بیرون می آید، چشم هر بیننده ای راخیره می کند و درخت چنار کهن، که جنب چشمه سایه افکنده، خستگی مهمانان را می رباید.

محله آخوند، یکی از محلات قدیمی شهر قزوین است که در بافت تاریخی آن قرار گرفته است. شکل گیری محله آخوند، به دوره صفویه و شروع گسترش منطقه قزوین، به عنوان یک شهر و پایتخت صفویان قبل از اصفهان، باز می گردد و بیش تر توسعه و ساخت اماکن تاریخی آن، در دوره قاجار انجام شده است. از جمله اماکن بَرجسته و آثار تاریخی این محله، می توان از مدرسه سردار، آب انبار سردار کوچک، حمام بلور، خانه امام جمعه شهیدی، خانه محصص (محل بنیاد ایران شناسی)، مقبره آخوند، خانه زرنگار و مسجد سبز، نام برد. در راسته احیای هویت تاریخی شهر و محلات قدیمی، طرح بهسازی و مرمت این محله، توسط شهرداری قزوین، در سال ١۳۸۷ ه.خ، به انجام رسید.

این مرکز اقامتی، به عنوان یکی از بزرگ ترین مهمانپذیرهای استان قزوین، معرفی شده که در سال ۱۳۸۹ ه.خ، به عنوان واحد نمونه گردشگری، برگزیده شده است. این مهمانپذیرِ ٢ طبقه، ١۶ اتاق دارد.

ایشان، فرزند امام جعفر صادق (ع) می باشند. بنای امام زاده، مربوط به دوران قاجار می باشد. بانی اساسی ساختمان این امام زاده، مرحوم حاج علی اکبر لواف می باشد که اهل قزوین و ساکن کوی درب کوشک بود. این امام زاده، دارای دو درب، یکی رو به شرق و دیگری رو به شمالِ بقعه است. گنبد امام زاده، آجری بوده و سطح آن، کاشی کاری شده است.

مردم روستا، یک راز دارند! یک نکته مبهم تاریخی، که مرموزشان می کند. مردم روستای زرگر، زبان مادریشان، رومانو است؛ به زبانشان، زرگری هم می گویند. مسلمان شیعه اند و کارشان دامداری و کشاورزی می باشد. داستان زبان رومانو، بیشتر شبیه افسانه است. زرگری ها، خودشان هم دقیقاً نمی دانند متعلق به کجای جهان هستند و چه شد که به ایران آمدند و شدند رومانوی شیعه کشاورز ایرانی، که به زبان ترکی هم مسلط است. قدیمی های روستا، به یاد دارند که در زمان جوانی، پیرمردی در زرگر بود که تمام حساب و کتاب هایش را، به زبان روسی می نوشت، اما بعد از مرگ او، نوشتن به زبان روسی ور افتاد؛ حالا این مردم، همگی به زبان رومانو حرف می زنند و به لاتین می نویسند. زنی که شوهرش می میرد، هرگز ازدواج نمی کند، مردی نیز که همسر دارد، هرگز به سراغ زنی دیگر نمی رود و اگر کسی خلاف کند، از روستا طرد می شود، یعنی اگر چه جسمش در روستاست، اما کسی اعتنایی به او نمی کند. این رسم زرگرهاست که مردمش خیلی روی آن تعصب دارند. آن ها، نه اهل طلاق اند و نه اهل بی وفایی و خیانت؛ این هم، یک رسم بَرآمده از ایل است. زرگر، تنها روستای رومانو زبانِ ایران است که زبان زرگری را، زنده نگه داشته است.

عمارت چهل ستون قزوین، معروف به عمارت کلاه فرنگی، تنها کوشک باقی مانده از مجموعه کاخ های سلطنتی روزگار شاه طهماسب است و در دوره صفویه و زمانی که قزوین پایتخت بود، به کلاه فرنگی مشهور بود. شاه طهماسب صفوی، بنای کاخ را، از روی نقشه یک معمار ترک، با شیوه شطرنجی خیلی کوچک ساخته است که دارای پنجره های چوبی بسیار ظریف و زیبا می باشد. این بنا، در دوره قاجاریه، توسط محمد باقر سعد السلطنه-فرماندار وقت قزوین-بازسازی شد و چهل ستون نام گرفت. عمارت چهل ستون، ساختمانی هشت گوش و در دو طبقه، به مساحت تقریبیِ ۵۰۰ متر مربع، بنا شده است. نقشه بنا، دارای طرحی با محورهای صلیبی و برون گرا و سقف طبقه همکف، پوشیده از مقرنس، با طرح های بدیع و سقف طبقه فوقانی، خنچه پوش است. نقاشی های دیواری طبقه اول، نمونه ای از هنر نگارگری مکتب قزوین و دارای شهرت جهانی است. عمارت کلاه فرنگی، به همراه سَر دَرِ عالی قاپو، تنها بناهای باقی مانده از باغ های دوره صفویه در قزوین است. این کاخ، در سال ۱۳۳۷ ه.خ، به عنوان گنجینه اشیای تاریخی و باستانی، مورد استفاده قرار گرفت و هم اکنون، به موزه خوش نویسی قزوین، تبدیل شده است. این اثر، در بهمن ۱۳۳۴، با شماره ثبت ۳۸۹، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

دریاچه زیبای اُوان، در نیمه شمالی الموت، در دامنه کوه خشچال، قرار دارد. این دریاچه، که بیش از ۷۰ هزار متر مربع مساحت دارد، در ارتفاع ١۸١۵ متری از سطح دریا، واقع شده است و تنها از آب چشمه های کوچک زیر زمینیِ موجود در بستر دریاچه، تغذیه می شود و بخش نا چیزی از آن، هنگام بارندگی تأمین می شود. در تابستان، این دریاچه، محل ماهی گیری، آب تنی و قایق رانی و در پاییز، مأمن پرندگان مهاجر مانند قو، غاز، مرغابی و در زمستان، با توجه به برودت هوا و یخ زدن سطح آن، قابل اسکی سواری است. در نزدیکی این دریاچه، دریاچه دیگری به نام "الوبوم" وجود دارد که بیشتر مردم از آن بی خبر هستند. دریاچه اوان، ۸۹ اُمین اثر طبیعی است که در ۲۰ بهمن ۱۳۸۹، به ثبت رسیده است.