گشتول

شاید در نگاه اول، احساس کنیم که این ها، حاصل فرسایش طبیعت باشد، اما با کمی کنکاش می یابیم که این ها، ساخته دست بشر است. از جاذبه های دره، وجود تونل ها و خانه هایی بنام "خانه گبرها" در دل دیواره ها، که برای سکنای درویشان و صوفیان زمان خود ساخته شده است. گفته می شود ساخت این تونل ها و حفرها، احتمالاً به زمان ساسانیان باز می گردد. در مسیر این حفره ها، تونل هایی دیده می شد که احتمالاً راه های ارتباطی آن ها با هم بوده است. مردم محلی به آن، کال جنی می گویند. در این محل، که متصل به کوه می باشد، چشمه آبی روان است که یک منطقه سَرسبز را ایجاد کرده است. در نقاطی، آبشارهای کوچک، که در زبان محلی، "شُلن" نامیده می شود، وجود دارد. در جاهایی، آب بصورت حوضچه هایی جمع شده که در فصل تابستان، مناسب برای آب تنی و فرار از گرمای طاقت فرسای هوا است و بالاخره در محلی، این آب، بوسیله راه آب و تونل هایی که توسط اهالی روستاهای پایین این منطقه ایجاد شده، به داخل قنات هدایت می شود. در ارتفاع دو متری از سطح زمین، چاه ورودی قرار دارد که با کمک یک همراه، می توان به درون آن رفت و سپس از این چاه، که حدود ۸-۷ متر ارتفاع دارد و بوسیله جای دست ها و حفرات بدنه آن، بالا می رویم و به تالاری بر می خوریم. در دو طرف این تالار، دو دالان قرار دارد و هر کدام، شامل چندین اتاق می باشد. همه این ها، بوسیله بشر و در دل دیواره این دره عجیب پدید آمده است. هنوز می توان رد تیشه معماران آن را، بر در و دیوار اتاقک ها مشاهده نمود. به نظر می رسد این مکان، محل چله نشینی یکتا پرستان بوده است. کال جنی، مکانی مناسب برای سیاحت در طبیعت و تاریخ است و سکوت حاکم بر این دره و وجود خلل و فرج و حفره ها و این اتاقک ها، همگی حالتی راز آلود به آن بخشده که گمان می رود، نام گذاری دره جنی یا کال جنی بر آن از سوی مردمان محلی، بی سبب نبوده است.

ساخت قلعه فورگ، در زمان نادرشاه افشار، به وسیله میرزا بقاخان، حاکم منطقه شروع شده و پس از وی، پسرش میرزا رفیع خان، ساختمان قلعه را، در سال ۱۱۶۰ ه.ق، به اتمام رسانده است. در زمان حکومت شوکت الملک، به دستور وی، سپاهیانش به قلعه هجوم برده، حاکم آن را دستگیر کرده و قلعه را فتح می نماید. قلعه فورگ، بعد از قلعه الموت، مهم ترین مقر حضور اسماعیلیان به حساب می آمده و در این محل، فداییان مطلق را تحت تعلیم و آموزش های مخصوص قرار می دادند. فضاهای داخلی قلعه، از شرق به غرب، شامل ۳ قسمت می باشد که قسمت اول، محل زندگی خدمه، انبار آذوقه و محل نگهداری احشام است. قسمت دوم، محل زندگی نظامیان و نگهبانان و محل نگهداری تدارکات نظامی و سومین قسمت، که مهم ترین بخش قلعه است، محل زندگی حاکم و اطرافیانش بوده است. ساختمان قلعه، دارای ۱۸ برج مدور و مرتفع بوده است که در حال حاضر، فقط تعدادی از آن ها، باقی مانده است. در حد فاصل دو برج، کنگره هایی نیز قرار داشته که جهت دفاع و سنگر از آن استفاده می شده است. این قلعه، دارای پلان نامنظم بوده که مهم ترین عامل شکل دهنده قلعه، شکل خاص کوه و توپوگرافی آن است. این بنا، در تاریخ ۲۸ اسفند ۱۳۷۹، با شماره ثبت ۳۴۵۰، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.