گشتول

روستایی تاریخی کندوان، یکی از بَرجسته ترین روستاهای تاریخی-صخره ای جهان بشمار می رود. کندوان، نام روستای است که مردمان این دیار، با دست خالی و ابزاری ساده، در دل کوه و صخره، خانه هایی زیبا بنا نهادند که در نوع خود بی نظیر می باشد و چون این خانه های کله قندی شباهت بسیاری با کندو زنبور دارد، به کندوان معروف گردیده است. جالب است بدانید که محصول عمده مردمان این خطه، عسل می باشد. یکی از دیدنی ترین و کم مانندترین نمونه های معماری در دل کوهستان سهند، با هنر نمایی زیبا و سازه هایی به شکل دوک های سنگی، که قدمت آن به دوران ساسانیان می رسد، در این روستا به نمایش در آمده است. در قرن هفتم هجری قمری، ساکنان روستایی به نام حیله ور، که در نزدیکی کندوان قرار دارد، برای در امان ماندن از حمله وحشیانه مغول ها، به دشتی مقابل کندوان مهاجرت کردند و در طی زمان، به تدریج صخره ها را به عنوان پناهگاه امن انتخاب کردند و بصورت بسیار زیبا و ساده، در دل کوه رخنه کردند و سازه های زیبای خود را بنا نهادند. روستا کندوان، تنها روستا زنده صخره ای محسوب می شود. آنچه به کندوان هویت باستانی داده، وجود ۱۱۷ خانوار و منزل مسکونی در درون توده های مخروطی و هرمی شکل صخره ای است. روستاییان کندوان، داخل این توده ها، برای خود، خانه مسکونی، آغل، انبار و کارگاه ایجاد کرده اند. کندوان، یکی از سه روستای صخره ای جهان است که این، موجب جذابیت بی نظیر آن شده است. معماری روستای کندوان و جاری بودن زندگی مردم در قالب بافت قدیمی آن، یک استثنا در دنیا به حساب می آید. خانه ها هرمی شکل هستند و برای دام ها نیز، حفره هایی در سنگ ها بنا شده است. این اثر، در تاریخ ۱۵ اردیبهشت ۱۳۷۶، با شماره ثبت ۱۸۵۷، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

آبشار آسیاب یا آبشار آسیاب خرابه، که به زبان ترکی، خارابا دییرمان نیز گفته می شود، یکی از زیباترین جاذبه های دیدنی آذربایجان شرقی می باشد. ارتفاع آبشار اصلی آسیاب خرابه، حدود ۱۰ متر و مساحت محوطه آن، ۲۰۰ متر مربع است. در گذشته، در این محل، چند باب آسیاب آبی وجود داشت که مردم با استفاده از این آبشار، محصول گندم منطقه را به آرد تبدیل می کردند، اما در حال حاضر، خرابه ای بیش از آن باقی نمانده و به همین دلیل، به نام آسیاب خرابه معروف شده است. آسیاب خرابه، شامل آبشارهای کوچک و بزرگ می باشد که از بالای کوه به سمت پایین آن سرازیر می شود. آبِ این آبشارها، از چشمه های متعدد موجود در بالای آسیاب که از کوه کیامکی سَرچشمه می گیرد، تأمین می گردد. سطح دیواره های آبشار، از خزه ها و سایر گیاهان آبزی پوشیده شده است، بطوری که منظره های زیبایی به وجود آمده است. از جمله جاذبه های طبیعی این مکان، چشمه ای با صفا است که آب آین چشمه، از کوه کیامکی تأمین می گردد. صدها آبشار کوچک و بزرگ و صدای یکنواخت ریزش آب، چشم انداز بدیع و هوای خنک، از جاذبه های دل پذیر این منطقه دیدنی می باشد.

این قلعه، اقامتگاه و مرکز فرماندهی بابک خرمدین، بر علیه خلافت عباسی بوده است. دژ جمهور یا قلعه بابک، از زمان های دور، بر بلند پایه ترین قله های آذربایجان خودنمایی می کرده و هنوز هم به عنوان جایگاه بابک خرمدین، یکی از نمونه های استقامت و پایداری آذربایجانیان و ایرانیان برابر عرب ها و جزو بزرگ ترین نمونه های معماری ایران محسوب می شود. در شمال ایران، بابک به همراه مازیار و افشین، بنای مبارزه با حکومت بغداد را گذارده بودند که بابک، خواهان برابری کامل مردم و اشتراکی شدن مالکیت بود. قبل از رسیدن به دروازه قلعه و ورود به بنای مستحکم دژ، باید از معبری عبور کرد که بصورت دالانی است و از سنگ های منظم طبیعی شکل گرفته و تنها گنجایش عبور ۱ نفر را دارد و دو نفر به سختی می توانند از آن بگذرند و به نحوی طراحی شده است که از چشم دیده بان به دور نمی ماند. شکل هندسی این برج ها، یکی مخروطی و دیگری مدور و استوانه ای است و مصالح به کار رفته در این دژ، سنگ های تراشیده با ملاط ساروج می باشد. باروها، که از نوعی سنگ خارا ساخته شده، تمام درزهای کوهستان را بسته است. برای نفوذ به داخل بنا، بایستی حتماً از دروازه گذشت و از کوهستان راهی برای ورود وجود ندارد. بنای دژ که دو طبقه و سه طبقه است، پس از ورودی قرار گرفته است و پس از آن، تالار اصلی وجود دارد که اطراف آن را، هفت اتاق فرا گرفته است. در بخش شرقی دژ، تأسیسات دیگری مرکب از اتاق ها و آب انبارها بنا شده است. سقف آب انبارها، با طاق جناغی و گهواره ای استوار شده اند. محوطه داخلی آن ها نیز، به وسیله نوعی ساروج، غیر قابل نفوذ گردیده و به هنگام زمستان، از برف و باران پُر شده و در تابستان و هنگام مضایق و محاصره ها، از آب آن ها استفاده می شد. این اثر، در سال ۱۳۴۵، با شماره ثبت ۶۲۳، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

خانه مشروطه، یکی از معروف ترین و پُر افتخارترین خانه های تاریخی شهر تبریز و ایران می باشد. این خانه، محل تصمیم گیری های مهم در اوج انقلاب مشروطه بوده است. خانه مشروطه، توسط حاج ولی معمار-معمار تبریزی-در سال ۱۲۴۷ ه.ق، به سبک معماری دوره قاجار ساخته شده است. از زیبایی های ویژه خانه مشروطه، می توان به پنجره های ارسی، درب های منبت کاری شده، غلام گردش، کلاه فرهنگی و نورگیر اشاره کرد. این بنا، با ۱۳۰۰ متر مربع مساحت، در ۲ طبقه ساخته شده است. این خانه، در ابتدا، متعلق به حاج مهدی کوزه کنانی-از فعالان مشروطه در تبریز-بوده که در اختیار مشروطه چیان قرار می گرفت. در این خانه، عکس ها، مجسمه ها و اشیایی که مورد استفاده قرار می گرفت، به نمایش گذاشته شده است. از مهم ترین آثار تاریخی این موزه، می توان به سلاح کمری ستارخان، فرش مشروطه، وسایل شخصی سران مشروطه و دیگر مدارک مرتبط با انقلاب مشروطه و همچنین مجسمه و عکس های آن دوران اشاره کرد. جالب ترین و زیباترین قسمت بنا، سرسرا و اتاق مشرف به حیاط در طبقه دوم می باشد که در آن، درب و پنجره های مشبک با شیشه الوان به کار رفته است. ساختمان، از سنگ و آجر و خشت تشکیل شده است. این اثر، در سال ۱۳۵۴، با شماره ثبت ۱۱۷۱، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

سنت استپانوس یا سنت استفان، اولین شهید راه مسیحیت است که در ۲۶ دسامبر سال ۳۶ م، در بیت المقدس، توسط یهودیان سنگ سار شد. کلیسای سنت استپانوس یا کلیسای استفانوس مقدس، دومین کلیسای مهم ارامنه ایران است که از نظر اهمیت، بعد از قره کلیسا قرار دارد. این بنا، در محلی به نام قزل وانک-صومعه سرخ-قرار گرفته است که در سده نهم میلادی ساخته شده بود، به علت زلزله، دچار آسیب های جدی شد و در دوران صفویه، مورد مرمت و بازسازی قرار گرفت. این کلیسا، در محوطه ای زیبا و دل چسب، محصور از درختان و دره سَرسبزی واقع شده و حصار سنگی که بنا را احاطه نموده، مانند دژهای دوره ساسانی و قرون اولیه اسلام، بارویی بلند با هفت برج نگهبانی و پنج پشت استوانه ای سنگی است. این کلیسا، دارای سه ساختمان اصلی و مشخص و همچنین قسمت های فرعی مختلفی است. سه قسمت اصلی، عبارتند از نمازخانه اصلی، اجاق دانیال و برج ناقوس. همچنین فضای داخلی کلیسا، بصورت صلیب بوده که متشکل از سه قسمت ایوان، نمازخانه و محراب می باشد. در دیوارهای خارجی کلیسا، نقش بَرجسته های زیبایی مانند سنگسار شدن استپانوس مقدس در ضلع شرقی، مصلوب شدن حضرت مسیح در ضلع غربی و عروج حضرت مسیح وجود دارد. از جمله تزئینات شگرف درون معبد، سه نمازگاه سنگی انفرادی با حجاری های زیبا است که از آثار دوره قاجار به حساب می آیند. مدرسه مذهبی یا دیری در کنار کلیسا وجود دارد که قدمت آن را به بیش از ۹۰۰ سال پیش نسبت می دهند که در چهار طرف آن، اتاق هایی وجود داشته که طبقه فوقانی آن، جهت استراحت مسافرین و زائرین و طبقه زیرین، محل اصطبل چهار پایان آنان بوده است. برج ناقوس، بر روی ایوان دو طبقه ای متصل به دیوار جنوبی کلیسا قرار گرفته و دارای گنبدی هرمی شکل هشت ضلعی است که بر روی هشت ستون استوانه ای از سنگ سرخ با سَرستون های زیبا، استوار گردیده است. این اثر، در تاریخ ۱۵ اسفند ۱۳۴۱، با شماره ثبت ۴۲۹، به عنوان یکی از آثار ملی ایران و به خاطر قدمت و سابقه تاریخی و مذهبی و شیوه معماری منحصر بفرد، در سال ۱۳۸۶، در میراث جهانی یونسکو، به ثبت رسیده است.

رصدخانه مراغه، در سال ۶۵۷ ه.ق، در دوره هلاکوخان، زیر نظر خواجه نصیرالدین طوسی، در شهر مراغه ساخته شد. ساخت این بنا، ۱۵ سال به طول انجامید. رصدخانه مراغه، فقط مخصوص رصد ستارگان نبود و یک سازمان علمی گسترده بود که بیش ترِ شاخه های دانش، در آن درس داده می شد و مشهورترین دانشمندان آن عصر، از جمله قطب الدین شیرازی-کاشف علت اصلی تشکیل رنگین کمان-در آن جا جمع شده بودند. رصد خانه مراغه، بزرگ ترین رصدخانه جهان، در دوره قبل از اختراع تلسکوپ بوده است. تپه رصدخانه مراغه، به طولِ ۵۱۰ و عرض تقریبیِ ۲۱۷ متر و به ارتفاعِ ۱۱۰ متر می باشد که از قسمت های مختلفِ برج مرکزی رصدخانه، واحدهای مدور پنج گانه و کتابخانه، تشکیل شده است. این اثر، در سال ١۳۶۴، با شماره ثبت ١۶۵۷، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

این بندر، یکی از بنادر مهم و به نظر صاحب نظران، زیباترین نقطه دریاچه ارومیه در آذربایجان شرقی است که به عنوان منطقه ملی گردشگری، معرفی شده است. ساحل این بندر تاریخی، از زمان های دور و به ویژه قاجار، محل تفریح عمومی مردم و شاهان این سلسله بوده است. در سمت شمالی بندر رحمانلو، اسکله ای برای پهلو گرفتن کشتی های باری و مسافری و در بخش جنوبی، محلی برای مسافرینی که به منظور استفاده از آب و لجن دریاچه-که برای درمان برخی از بیماری ها مفید است-به این بندر می آیند، احداث شده است.

این مسجد از ابتدای تأسیس، مسجد جامع شهر تبریز بوده و بازار تبریز، دور تا دور آن، شکل گرفته است. قدمت مسجد جامع تبریز، به دوره سلجوقیان تا دوره قاجار بَر می گردد. قدیمی ترین بخش آن، شبستانِ وسیعی است از طاق و گنبدهایی بر فراز ستون های هشت گوش آجری، که زینت بخش آن، گچ بری های ظریف و هنرمندانه دوره روادیان-مقارن سلجوقیان-است. مسجد جامع، در دوره ایلخانان مغول، قسمت هایی به آن اضافه شده است که محراب رفیع گچ بری شده، یادگار آن دوره می باشد. مسجد فعلی، با پایه های متین و پوشش طاق و چشمه، بعد از زلزله، در اوایل حکومت قاجار و توسط حسین قلی خان دنبلی-حاکم وقت-بنا شده است و از آثار مهم دوره قاجاریه بشمار می آید. این اثر، در تاریخ ١۵ دی ١۳٠٢، با شماره ثبت ١٧١، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.