گشتول

روستای نمونه گردشگری ورمقان، در دامنه کوه های بدر و پریشان قرار دارد. آب و هوای این روستا در بهار و تابستان، معتدل و مطبوع و در زمستان، سرد است. روستای کوهستانی ورمقان، با بافت مسکونی متمرکز، در شیبی ملایم استقرار یافته و منظره ساختمان های روستا با سقف های مسطح و دیوارهای خشتی و گِلی هم رنگ طبیعت، نشان دهنده کمال درآمیختگی فضای روستا با محیط طبیعی اطراف آن است. چشمه های بسیار زلال و گوارایی، در داخل و اطراف روستا وجود دارد که آب آشامیدنی و کشاورزی مردم روستا را تأمین می کنند.

در درون غار، تعداد دو دهلیز وجود دارد که یکی از آن ها، به طول ۷۰ متر و دیگری، به طول ۶۰ متر، پیمایش شده است. مسیرهای موجود برای ادامه پیمایش، بر اثر ورود گِل و لای به داخل غار، مسدود شده و ادامه پیمایش و شناسایی بیش تر غار، منوط به نظر کارشناسان زمین شناسی و پاک سازی غار از وجود گِل و لای است. وجود تالارهای بلند، شکاف های عمیق و استالاگمیت های زیبا و فراوان و چکنده های فعال در طول مسیر، این غار را در گروه غارهای زنده قرار داده است.

آبشار گینشاپسند، در حوالى روستاى ورمقان قرار دارد. این آبشار، که از دیواره های صخره ای کوهستان «بدر» سرازیر می شود، یکى از زیباترین آبشارهاى استان است. اطراف آبشار در فصول مساعد سال، طراوت و زیبایى فراوانى براى گردشگران به ارمغان می آورد.

سد سلیمان شاه، از نوع خاکی سنگ ریزه ای با هسته رسی است. بلندی سد سلیمان شاه، ۳۶ متر است، عرض تاج، ۷ متر، طول تاج، ۱۲۰۰ متر و حجم مخزن، ۵۰ میلیون متر مکعب، توسط کارشناسان آب منطقه ای غرب، نظارت و اجرا شده است. با اجرای سد سلیمان شاه، علاوه بر امکان تأمین آب شرب شهر سنقر در دراز مدت، ۵۳۰۰ هکتار از اراضی دیم این منطقه، به زمین های آبی تبدیل شد.

این آرامگاهِ هشت ضلعی، دو قسمت دارد. قسمت فوقانی، از آجر ساخته شده و سردابه، که از سنگ های تراش خورده ساخته شده است. این آرامگاه، متعلق به دوران تیموریان است. این مکان، هم اکنون، دارای یک درب ورودی به طبقه فوقانی می باشد و راهی به طبقه زیرین یا سردابه، در آن رؤیت نشده است.

آبشار پریشان، یکی از زیباترین آبشارهای استان است که از ارتفاعات پریشان، سرچشمه می گیرد. مناظر اطراف این آبشار، بخصوص در بهار و تابستان، بسیار تماشایی و جالب توجه است.

این رشته کوه، از سه قله مهم تشکیل شده است که به ترتیب، عبارتند از قله سهیل، با ارتفاعِ ۳۳۵٠ متر، قله کل فرج، با ارتفاعِ ۳١۵٠ متر، قله قیط قلعه، با ارتفاعِ ۳٢٨٠ متر، که از شرق شهرستان سنقر، مانند دیواری عظیم کشیده شده است. این رشته کوه، پوشش گیاهی بسیار غنی و سَرسبزی دارد و دارای چشمه های بسیاری است که از جمله، می توان به چشمه سهیل، در ارتفاعِ ۳ هزار متری و چشمه پونه، در ارتفاعِ ٢۷٠٠ متری اشاره کرد.

اهالی، اعتقاد كامل به این امام زاده دارند و او را، فرزند بلافصل امام محمد باقر (ع) می دانند و برای وی، كرامات زیادی قائل هستند و می گویند امام زاده احمد، از دست دشمنان متواری می شود و به منطقه نیزاری كه هم اكنون مزار آن بزرگوار است، پناه می برد، ولی به وسیله منافق محل، پناهگاهش فاش می شود و سپس، عمّال اُموی، آن حضرت را به شهادت می رسانند. این بقعه، مربوط به دوره صفویه می باشد.

چرمله علیا، از روستاهای قدیمی استان کرمانشاه است و سابقه سکونت نسبتاً طولانی دارد. ساختمان یک حمام قدیمی که تاریخ ساخت آن به دوره قاجاریه مربوط است، بیانگر قدمت و سابقه تاریخی این روستا می باشد. این روستا، در دره استقرار یافته و کوچه های پیچ در پیج و نسبتاً پهنی دارد. ارتفاع روستای از سطح دریا، ٢١٨٠ متر است و اقلیمِ کوهستانی سرد و خشک دارد. آب و هوای آن در بهار و تابستان، معتدل و مطبوع و در زمستان، سرد است. روستای چرمله علیا، به دلیل موقعیت طبیعی و اقلیم مناسب، مناظر و جلوه های جذاب و کم نظیری دارد. ارتفاعات بدر و پریشان، به خصوص در بهار، تابستان و پاییز، چشم انداز زیبا و دل انگیزی دارند.

گوردَخمه های اِسحاق وند یا سکاوند، سه گوردخمه تراشیده شده در کوه هستند که مربوط به دوره مادها می باشند. مقابر صخره ای که ظاهراً مربوط به دوران قرن هفتم و ششم پ. م. می باشند، تصویر ناقصی از هنر و بخصوص معماری مادها، بدست می دهند.

در جنوب فراتاش، حوضی از سنگ یک پارچه به شکل دایره موجود است که عمق آن، ۶۶ سانتی متر است و در وسط حوض، مخروط ناقصی مانند فواره، قرار گرفته است. قسمت زیرین این مخروط ناقص را، یک دوازده ضلعی تشکیل می دهد. همچنین در قسمت بالای آن، دایره ای که کنگره های دوازده ضلعی دیگر را احاطه کرده است، دیده می شود. به احتمال زیاد، در گذشته، برای تقسیم آب نهرهای منشعب از سراب هرسین، از آن استفاده می شده و از کنگره های دوازده ضلعی وسط حوض، به عنوان ساعت استفاده می کرده اند.

روستای گره بان، جزو آثار باستانی استان کرمانشاه می باشد. زیارتگاه اهل حق و گلاب مرغوبی دارد که تا فرانسه صادر می شود و همه این ها، باعث شهرت گره بان شده است. هر ساله در فصل زمستان، فرقه آتش بیگی، به مدت ۵ شب متوالی، جشن گرفته و تشکیل جم می دهند. بنا به گفتار یکی از بزرگان اهل حق، به نام قوشچی اوغلی، این کردار و جشن، به عشق پنچ تَن آل عبا می باشد. شب اول، متعلق به داود و شب دوم، متعلق به پیر بنیامین و شب سوم، متعلق به حضرت مولی و شب چهارم، متعلق به پیر موسی و شب پنجم، متعلق به خاتون رزبار می باشد. در روستای گره بان، مکان مقدسی به نام "اجاق حضرت آقا بخش" وجود دارد و به همین خاطر، هر روز سال، به غیر از روزهای جمعه، در این روستا که اهالی اش "اهل حق" هستند، نذری پخش می شود. در ماه های اردیبهشت، مرداد، آبان و اسفند، زمان انجام کارهای تکمیلی و تعمیر ساختمان ها، رسیدگی به امور داخلی، کاشت و برداشت مزارع و باغ ها و استراحت کارکنان و غیره می باشد.

گوردخمه ها، مقبره های سنگی در دل کوه، جهت خاکسپاری و یا قرار دادن استخوان و خاکستر مردگان پیشینیان است. گوردخمه برناج، در روستای برناج قرار دارد که همواره در طول سال، پذیرای گردشگران مختلف از سراسر کشور می باشد. این گوردخمه، دارای نقشه ای مربع شکل به طولِ ۹۵ سانتی متر است. ارتفاعِ اتاقک این گوردخمه از کف تا سقف، ۹۰ سانتی متر است. اطراف این گوردخمه نیز، قابی تراشیده شده و از نظر پلان، دارای پلانی مربع شکل است.

سراب برناج، در دامنه کوه بیستون و در مسیر راه ارتباطی بیستون به سنقر قرار دارد که نقش مهمی در زیبایی و طروات منطقه ایفا می کند. این سراب خیال انگیز، در دامنه رشته کوه های پراو و منطقه حفاظت شده بیستون قرار دارد. کناره های سَرسبز سراب و درختان کهن سال چنار، مزارع کشاورزی و روستای زیبا با مردمان خون گرم، برناج را، محیط دل پذیری برای تفریح و تفرج گردشگران قرار داده است.

تپه گنج دره یا چیا خزینه، در مسیر جاده کرمانشاه به هرسین، در نزدیکی روستای قیسوند قرار دارد. این تپه مخروطی شکل، حدود شش متر از سطح زمین های اطراف بالاتر است. در تپه گنج دره، پنج طبقه استقراری شناسایی شد که از سطح تپه تا خاک بکر، با حروف الفبا نشان داده شده است. طبقه A، جدیدترین و طبقه E، قدیمی ترین طبقات استقراری گنج دره است. طبقه A، از سطح تپه تا عمق یک و نیم متری است. در این طبقه، تعدادی گور دوره اسلامی متأخر و در زیر آن، بقایایی از اجاق های ساده و دیوارهای دوره نو سنگی، که با خشت های قرمز رنگ چیده شده بودند، شناسایی شد. طبقه B، از عمق حدود دو متری، شروع و تا عمق حدود سه متری ادامه دارد. در این طبقه، فضاهای مسکونی که با چینه ساخته شده بودند، شناسایی شد. طبقه C نیز، از عمق حدود ۳/۳٠ متری شروع و تا عمق ۴/٩٠ متری ادامه دارد. معماری این طبقه استقراری نیز، چینه ای است. طبقه D، از عمق حدود ۵ متری، شروع و تا عمقِ ۶ متری ادامه دارد. معماری این طبقه، ترکیبی از چینه و خشت است. طبقه E، از عمق حدود ۶ متری، شروع و تا عمقِ ۷ متری، یعنی خاک بکر ادامه دارد. از ویژگی های این طبقه، شناسایی ۳٠ حفره بود که تا عمقِ ۵٠ سانتی متری در داخل خاک بکر، کنده شده بودند. این حفره ها، دارای دهانه ایی به قطر ۷٠ سانتی متر تا یک متر بودند. از بقایای طبقه استقرار D، حدود ١۴۴ متر مربع از بافت روستا، کاوش شده است. آثار معماری این طبقه، نشان می دهد در این دوره، ساکنان گنج دره، در منازلی که دیوارهای آن ها را با خشت خام می ساختند، به سر می بردند. خشت ها، به شکل مکعب مستطیل های کوچکی که سطح آن ها کمی بر آمدگی دارد و به نوع «پلانو کانوکس»، معروف هستند. طول این خشت ها، بین ۵٠ تا ٩۵ سانتی متر متغییر است. خانه های این لایه، به طور معمول، در جهت جنوبِ شرقی-شمالِ غربی ساخته شده بود. از سنگ، برای پی دیوار استفاده نمی کردند و کف دیوار بعضی از اتاق های خانه ها، با گِل اندود شده بود. محلات این دهکده، از خانه هایی که بدون فاصله در کنار یک دیگر بنا شده بودند، شکل گرفته بود. به نظر می رسد راه ورود به آن ها، از پشت بام بوده است. در برخی از خانه ها نیز، اتاق های دو طبقه ای ساخته شده بود. روستای گنج دره، در این دوره استقراری-طبقهD-در اثر یک آتش سوزی بزرگ، کاملاً سوخته و برای مدتی متروک شده است. از نظر تدفین نیز، بقایای چهل و یک اسکلت شناسایی شده که متعلق به نوزادان تا افراد مسن است. بچه ها را در گوشه اتاق ها، بصورت جمع شده و یا درازکش و افراد بالغ را، بطور کاملاً جمع شده، دفن می کردند.

قلعه سرماج، یکی از آثار تاریخی استان کرمانشاه است که روزگاری، مقر سلسله حسنویه کُرد بوده است. بقایای قلعه بزرگ سرماج، در روستای سرماج، قرار دارد و امروزه، خانه های روستاییان، بر روی آن بنا شده است. این قلعه، در دوره ساسانی بنا شده است. آن چه از این قلعه باقی مانده، دیوار بزرگی است که امروزه، فقط ۳۷ متر از طول آن قابل رؤیت است. نمای بیرونی این دیوار، بوسیله بلوک های سنگی نسبتاً بزرگی چیده شده، ولی قسمت داخلی آن، با لاشه سنگ و ملاط گچ ساخته شده است. در اطراف این قلعه، برج هایی برای دفاع و حفاظت از آن وجود داشته که اکنون، قسمت اعظم یکی از برج ها، بر جای مانده است. همچنین دور قلعه را، خندقی محصور می کرده که هنگام تهاجم دشمن و در صورت احتیاج، از آبی که در بالای روستا جریان داشته، در آن می ریختند. این قلعه، در سده های نخستین اسلامی نیز، مورد توجه واقع شده است، تا جایی که حَسنویه، بنیان گذار سلسله حسنویه کُرد، در قرن چهارم هجری قمری، آن را مقر خویش قرار داد و دفینه های این سلسله، در این قلعه نگهداری می شد. این اثر، در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۱، با شماره ثبت ۶۹۸۹، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

سراب و روستای نجوبران، که در زبان محلی، به آن "نوژی وران" گفته می شود، با جاذبه های بی نظیر و دل انگیزش، در مسیر بیستون-سنقر قرار دارد. آب و هوای آن در فصل بهار و تا نیمه تابستان، مطبوع و دل پذیر و در پاییز و زمستان، سرد است. رودخانه پُر آب دینور، در شرق روستا جریان دارد و غارهای گلستان و زری نیز، در جنوبِ غربی آن قرار گرفته اند. همچنین گورستان قدیمی و پُل آجری نوژی وران، که قدمتی طولانی دارند، بیانگر پیشینه تاریخی این روستا است. سراب نجوبران، پشت کوه بیستون-در غرب جاده بیستون-سنقر-واقع شده است. قلمرو این سراب طبیعی، زیستگاه گونه های نادر گیاهی و جانوری است. دشت چمچال و مراتع غنی و حاصل خیز، یکی از زیباترین و پُر جاذبه ترین دشت های استان کرمانشاه است که در حوالی روستای نجوبران واقع شده است. در نزدیکی روستا، قبور قدیمی زیادی مشاهده می شوند که به «قبر گوری»-قبر گبری یا زرتشتی-مشهورند. قدمت این قبرستان، به چند هزار سال پیش مربوط می شود.

این پُل آجری، به طولِ ۵٠ متر و عرضِ ۴/۱۰ متر، دارای سه پایه سنگی و دو دهانه است. طاق چشمه جنوبی پُل، چندین بار فرو ریخته و تعمیر شده است. در آخرین تعمیرات، این طاق را، با تیر آهن و آجر، بصورت مسطح پوشش دادند. پایه های پُل نیز، سنگی و از سه بخش تشکیل شده است. بخش میانی، بیضی شکل و آب شکن های مدور دارد و بر روی هر یک از پایه ها، پشت بندی های مدور آجری، ساخته شده است. این پُل، در اراضی روستای «نوژی وران» و بر سر راه بیستون به سنقر قرار دارد و بنای اصلی آن، منسوب به دوره صفویه می باشد.

تخت شیرین، بازمانده و نشانه ای از افسانه های کهن دیدار شیرین و فرهاد است. وجه تسمیه این محل، بَرگرفته از تخته سنگ بزرگی است که در این محوطه قرار دارد. این محوطه، به طول تقریبیِ ٢ کیلومتر و عرضِ ١ کیلومتر، از چندین تپه بزرگ و کوچک، تشکیل شده است. در سطح این محوطه، بقایایی از آثار معماری دوره ساسانی و سده های نخستین اسلامی، قابل رؤیت است که شامل بلوک های سنگی تراشیده و دیوارهای ساخته شده از لاشه سنگ و ملاط گچ است. کردان حسنویه، که یکی از حکومت های محلی قدرتمند سده چهارم هجری قمری در غرب ایران بوده است، بخش هایی از بناهای این شهر را تخریب و با آن، دژ بزرگ و مستحکم سرماج را ساخته اند که مقر بدر بن حسنویه بوده است. این بلوک سنگی، به ابعاد ۳ در ۳/١٠ متر و ضخامت متوسط ۴٠ در ۵٠ سانتی متر است. این اثر، در سال ١۳١١، با شماره ثبت ٢۷، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

پُل چهر، مربوط به دوره پهلوی اول است و در تاریخ ۲۶ اسفند ۱۳۸۷، با شماره ثبت ۲۵۴۴۹، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

بقایای قلعه هرسین، مربوط به دوره ساسانیان است و در تاریخ ۵ تیر ۱۳۸۴، با شماره ثبت ۱۱۹۱۳، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

تپه گورستان گرمابه، در تاریخ ۱۰ دی ۱۳۸۱، با شماره ثبت ۶۹۹۴، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.