گشتول

آبشار آسیاب یا آبشار آسیاب خرابه، که به زبان ترکی، خارابا دییرمان نیز گفته می شود، یکی از زیباترین جاذبه های دیدنی آذربایجان شرقی می باشد. ارتفاع آبشار اصلی آسیاب خرابه، حدود ۱۰ متر و مساحت محوطه آن، ۲۰۰ متر مربع است. در گذشته، در این محل، چند باب آسیاب آبی وجود داشت که مردم با استفاده از این آبشار، محصول گندم منطقه را به آرد تبدیل می کردند، اما در حال حاضر، خرابه ای بیش از آن باقی نمانده و به همین دلیل، به نام آسیاب خرابه معروف شده است. آسیاب خرابه، شامل آبشارهای کوچک و بزرگ می باشد که از بالای کوه به سمت پایین آن سرازیر می شود. آبِ این آبشارها، از چشمه های متعدد موجود در بالای آسیاب که از کوه کیامکی سَرچشمه می گیرد، تأمین می گردد. سطح دیواره های آبشار، از خزه ها و سایر گیاهان آبزی پوشیده شده است، بطوری که منظره های زیبایی به وجود آمده است. از جمله جاذبه های طبیعی این مکان، چشمه ای با صفا است که آب آین چشمه، از کوه کیامکی تأمین می گردد. صدها آبشار کوچک و بزرگ و صدای یکنواخت ریزش آب، چشم انداز بدیع و هوای خنک، از جاذبه های دل پذیر این منطقه دیدنی می باشد.

تخت جمشید، پُر بازدید کننده ترین بنای ایرانی، مجموعه ای از کاخ های بسیار با شکوه و نام محلیِ پایتخت داریوش بزرگ است که از لحاظ وسعت، عظمت و شکوه، مهم ترین مجموعه باستانی هخامنشی در ایران است. تخت جمشید، پایتخت اولین امپراطوری جهان، یعنی هخامنشیان در ایران است که ایرانیان، پارسه و یونانیان و به تبع آن ها، اروپاییان، گاهی آن را «پرسه پلیس»، «پرسَپُلیس» یا «پرسپولیس» می خوانند، زیرا این کاخ های عظیم سلطنتی، در کنار شهر پارسه یا پرسپولیس ساخته شده است، اما نام تاریخی آن که در کتیبه های کاخ ها ثبت شده، پارسَه به معنای شهر مردمان پارسی است. کار ساخت پارسه، در زمان داریوش بزرگ آغاز شد و به وسیله دیگر شاهان هخامنشی-خشایارشا و اردشیر اول-کامل شد و اتمام آن، حدود ۱۲۰ سال به طول انجامید و به مدتِ حدودِ ۲۰۰ سال آباد بوده است. تخت جمشید، تماماً از سنگ ساخته شده است و وسعت کامل کاخ های آن، ۱۲۵ هزار متر مربع است. دشت تخت جمشید که شامل ۳۹ قرارگاه مسکونی بوده، در دوره هخامنشیان، ۴۳۶۰۰ نفر جمعیت داشته است. یکی از هنرهای معماری در تخت جمشید، این است که نسبت ارتفاعِ سَر دَرها به عرضِ آن ها و همین طور نسبت ارتفاعِ ستون ها به فاصله بین دو ستون، نسبت طلایی است که نشانگر هنر ایرانیان باستان در معماری می باشد. برای روی هم گذاشتن سنگ ها، ملاطی به کار برده نمی شده، بلکه دو سطح بَر هم چسبیده را چنان می تراشیده اند که صاف می شده و به خوبی روی یک دیگر سوار می گشته اند، فقط قسمت میانی دو سطح را، زبره تراش باقی می گذارده اند تا هر دو سطح خوب به هم بچسبند. عمل پیوستن به چند راه انجام می گرفت، یکی، قفل و جفت بود که قسمتی از یک تخته سنگ را بَرجسته ساخته و به همان نسبت یک گودی در تخته سنگ دیگر می کندند و دو سنگ را به هم می چسباندند، اما راهی که بیش تر مورد استفاده قرار می گرفت، این بود که در دو سنگ مجاور، دو گودی همانند و مرتبط می کندند و آن ها را با میله آهنی به هم بسته و روی آن سرب مذاب ریخته و صیقل می دادند، این بست ها، بصورت دم چلچله ای، استوانه، قلمی و سَرتبری ساخته می شدند. در اواخر سال ۱۳۱۲ ه.خ، بر اثر خاک برداری در گوشه شمالِ غربی صفه تخت جمشید، حدود چهل هزار لوحه گِلی به شکل مهرهای نماز بدست آمد که این الواح عیلامی، اسناد ساخت قصرهای تخت جمشید است و هر کدام از این الواح، سند هزینه یک یا چند نفر کارگر است. بر اساس خشت نوشته های کشف شده در تخت جمشید، در ساخت این بنای با شکوه، معماران، هنرمندان، استاد کاران، کارگران، زنان و مردان بی شماری شرکت داشتند که علاوه بر دریافت حقوق، از مزایای بیمه کارگری نیز استفاده می کردند. معماری تخت جمشید، به دلیل استفاده از ستون های چوبی، مورد توجه قرار گرفته است. مجموعه تخت جمشید، شامل هفت کاخ (تالار)، نقوش بَرجسته، پلکان ها، ستون ها و دو آرامگاه سنگی است. صدها سال پس از حمله اسکندر و اعراب و در زمانی که یاد و خاطره پادشاهان هخامنشی فراموش شده بود، مردمی که از نزدیکی خرابه های پارسه عبور می کردند، تصاویر حکاکی شده تخت شاهی را می دیدند که روی دست مردم بلند شده است و از آن جا که نمی توانستند خط میخی کتیبه های حک شده روی سنگ ها را بخوانند، می پنداشتند که این، همان اورنگ جمشید است که فردوسی در شاهنامه خود از آن یاد کرده است. به همین خاطر، نام این مکان را تخت جمشید نهادند. بعدها که باستان شناسان توانستند خط میخی کتیبه را ترجمه کنند، متوجه شدند که نام اصلی آن، پارسه بوده است. در سنگ نگاره های تخت جمشید، هیچ کس را نمی توان در حالت خضوع یا سَر افکنده دید و همه ملل، از مادها تا هندی ها، تونسی ها، آفریقایی ها و یونانیان، همه بصورت شخصیت مستقل و متکی به خود نقش شده اند. در سنگ نگاره های تخت جمشید، فاصله هر ملت، بوسیله یک درخت سرو که درخت مقدس می باشد، جدا شده است. درجه بندی نمایندگان ملل، بر پایه فرهنگ و سابقه یا دوری و نزدیکی آن ها است، مانند مادها، ایلامی ها، خوزی ها، بابلی ها، آشوریان. راهنمای ملل، پارسی و مادی و یا ایلامی است که دست در دست ملل دیگر، جهت راهنمایی مهمانان مشخص شده است و مردم همه ملل، آزاد بودند تا از لباس، فرهنگ و زبان خود استفاده نمایند؛ در صف نمایندگان و دَر کلِ تخت جمشید، هیچ کَس سوار بر اسب نیست و هیچ گونه سعی در برتر نشان دادن یا تفاخر پارسی ها نسبت به ملل دیگر را نمی توان دید. نمایندگان ملل، دست هایشان را به نشانه دوستی به طرف همدیگر دراز کرده اند. داشتن عصا، نشان از مقام و درجه عالی است، کلاهِ شیاردار بلند، نشانه مقام ارتشی و کلاهِ بلند ساده، نشانه از بزرگی و کلاهِ استوانه کوتاه، نشانه از کارمند درباری و گارد سلطنتی و خدمت گزاران می باشد. این اثر، در تاریخ ۲۴ شهریور ۱۳۱۰، با شماره ثبت ۲۰، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، و در سال ۱۹۷۹، با شماره ثبت ١١۴، در میراث جهانی یونسکو، به ثبت رسیده است.