گشتول

پارک غربی، در غرب مجموعه تاریخی طاق بستان قرار دارد و امروزه، به توریستی ترین پارک کرمانشاه و کشور تبدیل شده است و به پارک مسافر تبدیل شده است. این پارک، از قدیمی ترین پارک های کرمانشاه می باشد.

پارک شیرین، یکی از پارک های قدیمی است که با مناظری بسیار سَرسبز و درختانی بسیار بدیع، در وسعتی بالغ بر ١۰ هکتار، واقع شده است. از دیگر تصاویر زیبای این پارک، می توان به وجود آب نماها و آبشارهای مصنوعی اشاره کرد. در محل ورودی پارک شیرین، مجسمه و تندیس زنی تبر به دست قرار دارد. این مجسمه، متعلق به خانم فرنگیس حیدرپور، متولد سال ١۳۴١، در یکی از روستاهای گیلان غرب است که در جریان جنگ تحمیلی، با رشادت و شجاعت خود، با تبری که در دستانش داشت، ۲ نفر از عراقی ها را به اسارت در آورد که بر اثر آن، به شیر زن ایران شهرت یافت.

این پارک، از پارک های قدیمی شهر و محل تجمع هنر دوستان و بزرگان ادب شهر کرمانشاه است و بسیار دیدنی می باشد.

بیمارستان مسیح مربوط به اواخر دوره قاجار است که با حمایت مسیونرهای مسیحی و توسط دکتر بلانش ویلسون «استد» در سال ۱۹۱۶ م تأسیس شده‌ است. پس از بلانش ویلسون، دکتر پاکارد به ریاست بیمارستان می ‌رسد. وی که پیش از این در میان نستوریان ارومیه فعالیت می‌ کرد، در پی درگیری ‌های میان ایرانیان و روس ها، پس از وقفه‌ ای کوتاه فعالیت هایش را در کرمانشاه و با بنای بیمارستان وست مینستر از سر می ‌گیرد. دکتر پاکارد در سال ۱۹۴۳ م بازنشسته شد و پس از او دکتر باسدیکر ریاست بیمارستان را به عهده داشت. دکتر مرادیان آخرین رئیس این بیمارستان بود که بعدها به بیمارستان مسیح و بیمارستان دکتر مرادیان هم معروف شد. معمار بیمارستان مسیح، مارکار گالستیانس معروف به ال‌ گال بوده ‌است. این اثر، در تاریخ ۱۰ خرداد ۱۳۸۲، با شماره ثبت ۹۱۴۴، به ‌عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده‌ است.

در گذشته و تا نیمه دهه ۱۳۳۰ خورشیدی، باغ های روستای سراب قنبر، جنوب شهر کرمانشاه را در بَر گرفته و تا نزدیکی میدان شهرداری-باغ اجلالیه-امتداد داشتند. این باغ ها، علاوه بر تأمین میوه مردم شهر، به عنوان تفرجگاه نیز، مورد استفاده قرار می گرفتند. با ساخت خیابان دبیراعظم و سپس محله کسری، باغ های سراب، رفته رفته، جای خود را به ویلاها و آپارتمان های نوساز داد. فعالیت های شهرک سازی پس از جنگ ایران و عراق، سبب نابودی آخرین بقایای باغ های سراب قنبر شد. هم اکنون بخش بسیار کوچکی از باغ های سراب، باقی مانده است. از سال ۱۳۸۵ ه.خ، طرح جنگل کاری در این منطقه از شهر کرمانشاه، به اجرا گذاشته شده و قرار است در آینده، این منطقه، به یک پارک جنگلی تبدیل شود.

طاق بستان، به معنی طاقی از سنگ، مجموعه ای از سنگ نگاره ها و سنگ نوشته های دوره ساسانی است که در قرن سوم میلادی، ساخته شده است و ارزش هنری و تاریخی زیادی دارد. چند صحنه تاریخی از جمله تاج گذاری خسرو پرویز، تاج گذاری اردشیر دوم، تاج گذاری شاهپور دوم و سوم و همچنین، چند سنگ نوشته به خط پهلوی کتیبه ای، در آن کنده کاری شده است. وجود کوه و چشمه در این مکان، آن را به گردشگاهی روح فزا تبدیل نموده که از زمان های دیرین تا به امروز، مورد توجه بوده است. سنگ نگاره شکارگاه سلطنتی طاق بستان، نخستین تابلوی سنگی با رعایت قاعده و اصول نقاشی در جهان به حساب می آید. در این حجاری، خسرو، سوار بر شبدیز، به گونه ای است که گویی اثر، از روی نقاشی نقش شده است. همچنین در طاق بزرگ، آثاری از زنان موسیقی دان به چشم می خورد که به نواختن چنگ و سازهای بادی مشغول هستند. در قسمتی دیگری از طاق بزرگ، صحنه شکار گراز به چشم می خورد که از نظر حرکت و نمایش، از جمله شاهکارهای هنر سنگ نگاری بشمار می رود که در سبک هنری، نزدیک به سبک نقاشی بر روی دیوار است. مهم ترین اثر در طاق بستان، طاق بزرگ با سنگ نگاره تاج گذاری خسرو پرویز است که دارای ایوانی با فضای مستطیل به عرضِ ۷ متر و ۸۵ سانتی متر، ارتفاعِ ۱۱ متر و ۹۰ سانتی متر و عمقِ ۷ متر و ۶۵ سانتی متر است که در کناره ورودی طاق، سنگ نگاره ای از فرشتگان بال دار، درخت زندگی، مجالس شکار گراز و شکار مرغان و ماهیان در مرداب و نقش های فیل، اسب و قایق می باشد که حاکی از مراسم بزم و شادی است. طاق کوچک، در میان سنگ نگاره تاج گذاری اردشیر دوم و طاق بزرگ قرار دارد که دارای فضای مستطیل شکل به عرضِ ۵ متر و ۸۰ سانتی متر و ارتفاعِ ۵ متر و ۳۰ سانتی متر است و مراسم تاج گذاری شاهپور دوم و سوم را به تصویر می کشد. این طاق، دارای دو نقش در بالای دیواره طاق و دو کتیبه است. این کتیبه ها، به خط پهلوی کتیبه ای هستند. در سمت راست ایوان کوچک، سنگ نگاره ای وجود دارد که صحنه تاج ستانی اردشیر دوم، نهمین شاه ساسانی را نشان می دهد. زیر پای اردشیر دوم، ژولیان-امپراطور روم که در جنگ اسیر شده است-قرار دارد. در بالای این تابلوی حجاری بسیار نفیس، متأسفانه در زمان قاجار، تصاویری را حجاری کرده اند که لطمه فراوانی به طاق بستان وارد کرده است. این حجاری، مجسمه محمد علی میرزا-پسر فتحعلی شاه قاجار-را نشان می دهد. تا سال ۱۳۴۲ ه.خ، بنایی مربوط به دوران قاجار در اطراف طاق بستان وجود داشت که به عمارت مسعودیه معروف بود که توسط امام قلی میرزا عمادالدوله ساخته شده بود که به منظور نمایان ساختن آثار باستانی و آزاد سازی چشمه آناهیتا، تخریب شد. این اثر، در تاریخ ۱۵ دی ۱۳۱۰، با شماره ثبت ۱۷۲، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

شیرین و فرهاد، شخصیت های فراموش نشدنی داستان های عاشقانه ایرانی، در کرمانشاه، درختی دارند که بنامِ درخت رحمت، مشهور است و مربوط به دوره ساسانی است. طبق گفته ها، این درخت را شیرین، در زمان شکسته شدن پای اسب خسرو پرویز و دیدار او با فرهاد، در طاق بستان، به عنوان یادگاری می کارد. این اثر ارزشمند، با ارتفاعِ ۳۷/۷ متر و با قطرِ ۸/۴۶ متر، در ورودی مجموعه تاریخی طاق بستان، خود نمایی می کند. این درخت، علاوه بر ارزش ژنتیکی، ارزش فرهنگی و تاریخی هم دارد، بطوری که در فرهنگ عامه، به درخت رحمت شهرت دارد. درخت کهن سال طاق بستان، پس از چنار هزار ساله ابرقو، دومین درخت کهن سال کشور است. این اثر، در سال ۱۳۸۸، به عنوان یکی از آثار ملی-طبیعی ایران، به ثبت رسیده است.

تیکه بیگلربیگی، در زمان قاجار، توسط عبدالله خان، ملقب به بیگلربیگی، ساخته شده است. تیکه بیگلربیگی از لحاظ آیینه کاری، در میان تکایای کرمانشاه، بی نظیر است. در سمت غربی حیاط، تالار آیینه کاری بزرگی ساخته شده که به حسینیه معروف است. این تالار، با تزئینات عالی و کتیبه های متعددی مربوط به دوران سلطنت مظفرالدین شاه، مزین شده و در دو سوی دیگر، اتاق وسیع مهمان خانه بیگلربیگی، واقع گردیده است. در حال حاضر، تکیه بیگلربیگی، به عنوان موزه خط و کتابت، مورد بازدید عموم قرار می گیرد. در این موزه، اسناد قدیمی، متعلق به خانواده بیگلربیگی، به نمایش گذاشته شده است و علاوه بر این، موزه پارینه سنگی زاگرس، که تنها موزه پارینه سنگی خاورمیانه می باشد، در این تکیه قرار دارد.

خانه خواجه باروخ، خانه کاکه باروخ یا خانه رنده کش، نام خانه ای تاریخی در شهر کرمانشاه است. مالک این خانه، خواجه باروخ، از تجار کلیمی کرمانشاه بوده و در زمان ناصرالدین شاه، ساخته شده است. این خانه، در بخش یهودی نشین محله قدیمی فیض آباد واقع شده است و دارای ویژگی های خانه های درون گرای ایرانی است، یعنی خانه از طریق هشتی، به حیاط بیرونی و با عبور از دالانی سراسری، به حیاط اندرونی متصل می شود. این خانه، از معدود خانه های قاجاریه دارای حمامِ کرمانشاه است. از مکان خانه خواجه باروخ، هم اکنون به عنوان خانه هنرمندان کرمانشاه استفاده می شود.

مسجد جامع شافعی، مسجد جامع اهل سنت در شهر کرمانشاه است که در سال ۱۳۲۴ ه.خ، تأسیس شده است. این مسجد، در محلی که پیش تر زائر سرا بوده، توسط تعدادی از خیرین اهل سنت، به سرپرستی مرحوم حاج ملا سید حسین مسعودی، خریداری و احداث شد. امروزه، تنها در بنای تازه مسجد که در کنار بنای قدیمی و به سبک مساجد ترکیه ساخته شده است، نماز برگزار می شود.

مسجد جامع کرمانشاه، که گاه به اشتباه مسجد چهل ستون نیز نامیده می شود، از آثار قابل توجه اواخر دوره زندیه است. این مسجد، در سال ۱۱۹۶ ه.ق، توسط علی خان زنگنه-حاکم کرمانشاه-ساخته شده است. مسجد جامع، در حال حاضر، مکان برگزاری نماز جمعه اهل تشیع در شهر کرمانشاه است. این مسجد، ظاهراً به جای مسجد قدیمی تری بنا شده است که تنها بخشی از شبستان آن باقی مانده است. مسجد قدیمی، چهل و پنج طاق چشمه داشته که امروز تنها بیست و پنج طاق آن، باقی مانده است. آن چه از بنای قدیمی مسجد باقی مانده، بخشی از شبستان ستون دار و هشتی ورودی است.

کلیسای پنطی کاستی (کلیسای آرین)، کلیسایی متعلق به آشوریان است که در سال ۱۹۵۵ م، به تقاضای کشیش توما ناصری، در شهر کرمانشاه بنا شد. کلیسای پنطی کاستی، در زمینی به مساحت ۷۲۰ متر مربع و زیر بنای ۱۷۰ متر مربع، ساخته شد. ساختمان کلیسا، از آجر قرمز و ملاط ماسه و سیمان ساخته شده است. ورودی کلیسا، در ضلع شمالی قرار دارد که به شکل طاقی رومی استوار بر روی دو ستون سنگی، طراحی شده است. اقامتگاه خادم کلیسا، در انتهای زمین و در پشت نمازخانه، در دو طبقه به زیر بنای ۱۲۰ متر مربع در هر طبقه، ساخته شده است. پلان نمازخانه، به شکل مستطیل است، اما در ضلع جنوبی، به فضایی مدور به شکل نیم دایره، منتهی می شود که محل استقرار کشیش و خادمان و خواندن دعا است. پنطی کاستی، واژه ای با ریشه یونانی باستان، به معنی پنجاهمین روز، و یکی از عیدهای اصلی در میان مسیحیان است. به باور مسیحیان، پنجاه روز پس از برخاستن مسیح از مرگ (عید پاک)، روح القدس، بنا بر وعده ای که مسیح داده بود، بر حواریون نزول کرده است. این روز عید پنطی کاست یا پنجاهه نامیده می شود، چون تاریخ اتمام ساخت این کلیسا، مصادف با عید پنطی کاستی بوده است؛ نام پنطی کاستی، توسط کشیش توما ناصری، برای آن انتخاب شده است. این اثر، در تاریخ ۱۷ مرداد ۱۳۸۳، با شماره ثبت ۱۱۰۵۸، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

قلب مقدس مسیح، نام کلیسایی در کرمانشاه است که در سال ۱۹۱۴ م، به دستور اسقف یوحنانیان، در زمینی به مساحت ۲۸۰ متر مربع، بنا شده است و توسط او تقدس شد. زیر بنای این کلیسا، با احتساب فضای سرایداری، اتاق ها و سایر تأسیسات، ۱۶۰ متر مربع می باشد. مصالح به کار رفته در این بنای مذهبی، آجر و مختصر تزییناتی هم دارد. نمای خارجی ضلع غربی کلیسا، سه طاق نما دارد که در طاق نمای میانی، ورودی کلیسا قرار دارد و در طاق نماهای طرفین، دو پنجره دیده می شود. درب و پنجره های کلیسا، با قالب های آجری که در بالا به قوسی زیبا ختم می شوند، تزیین شده است. نمای اصلی کلیسا، با سنتوری در وسط یک نورگیر که به شکل صلیب تعبیه شده است، تزیین شده و بام بنا، شیروانی و سقف آن از داخل، با چوب کار شده است. این اثر، در تاریخ ۱۷ مرداد ۱۳۸۳، با شماره ثبت ۱۱۰۵۹، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

ساختمان شهرداری کرمانشاه، در سال ۱۸۹۷ م، ساخته شده است. این ساختمان، توسط سفارت بریتانیا، برای کنسولگری بریتانیا، در باغی که پیش از این باغ شهر نامیده می شد، خریداری شده بود، اما در سال ۱۳۳۷ ه.خ، توسط سلطان محمد دولتشاهی-شهردار وقت-، به قرار متری ۴۰۰ ریال، از دولت انگلیس، خریداری شده و به عنوان ساختمان مرکزی شهرداری کرمانشاه، مورد استفاده قرار می گیرد. شهرداری سابق کرمانشاه، در میدان شهرداری سابق قرار داشته است. شکل ساختمان، در دو طبقه و دارای زیر زمین می باشد، درب های چوبی آن، از هندوستان آورده شده و در نمای آن، از آجر تراش سنتی با شکل های مختلف استفاده شده است. مساحت این ساختمان، ۵۱۹۹۶ متر مربع است که دارای خیابان هایی با عرضِ ۸ متر و پیاده روهایی به عرضِ ۴ متر برای عابرین است.

خانه آقای خدیوی با ساختمان رادیو کردی کرمانشاه، ساختمانی مربوط به اوایل دوره پهلوی است. این خانه، یكی از با ارزش ترین ابنیه های برون گرایی است كه طبق كتیبه ورودی بنا، در سال ١۳١۶ ه.خ، ساخته شده است. تمام نمای این خانه، به وسیله آجر كاری با اشكال مختلف هنری، تزئین شده است. از سال ۱۳۳۹ ه.خ، که رادیو کردی کرمانشاه تأسیس شد، تا سال ۱۳۵۳ ه.خ، که ساختمان جدید رادیو و تلویزیون کرمانشاه افتتاح شد، این ساختمان، به عنوان ساختمان اصلی این رادیو، مورد استفاده قرار گرفت. این اثر، در تاریخ ۹ آبان ۱۳۷۷، با شماره ثبت ۲۱۴۷، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

محمد علی میرزا دولت شاه، در تمامی حوزه های حکومتی خود، دست به ساخت عمارات و ابنیه های زیادی زد که یکی از این بناها، خانه صارم الدوله است. بانی این بنا، صارم الدوله، پسر بزرگ حاکم مقتدر کرمانشاه، امام قلی میرزا عمالدوله می باشد که در سال ١۲۷۹ ه.ق، ملقب به صارم الدوله گردید و در سال ١۲۸۰ ه.ق، حکومت لرستان را نیز به عهده گرفت. اصل بنای صارم الدوله، شامل اندرونی بسیار بزرگ و چند حیاط بوده و اتاق هایی با نقاشی های بی نظیر و مصالح این بنا، عمدتاً از آجر هستند و سقف ها، با تیر چوب پوشش داده شده اند. این نقاشی ها، دارای مضامین متفاوتی همچون پُرتره هایی از اشخاص اروپایی، صحنه هایی از آرایش جنگ و صف آرایی سربازان است و در گوشه ای دیگر از این خانه تاریخی، نقاشان، با ظرافت خاص، جنگ فرانسه و روس را به تصویر کشیده اند و یک پُرتره بی نظیر نیز از ناصرالدین شاه و آقا خان-صدر اعظم-جلب توجه می کند. سقف یکی از اتاق ها، یکپارچه نقاشی شده و یکی از نادرترین مجموعه نقاشی های دوره قاجار را در خود جای داده است که در آن، تصاویر بسیار زیبایی از گُل و بوته و فرشته ها وجود دارد که زینت بخش سقف شده اند. این اثر، در سال ١۳۸۲، با شماره ثبت ١۰۴۴۳، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.

خانه معتضدالدوله وزیری، مربوط به دوره قاجار است و در تاریخ ۳۰ تیر ۱۳۸۴، با شماره ثبت ۱۲۲۸۳، به عنوان یکی از آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.

این باغ گل، در مساحت بیش از ۵ هکتار، در اردیبهشت ۱۳۹۳ ه.خ، به روی بازدید کننده ها افتتاح شده است. کرمانشاه، بعد از اصفهان، دومین شهری است که دارای باغ گل ها می باشد و زیبایی های طبیعی این شهر، جلوه بیش تری پیدا کرده است. این باغ بزرگ و زیبا، شامل نمایشگاه کاکتوس، برکه، آب راه، باغ های ایرانی و انگلیسی، بخش گُل های فصلی، درختچه ها و گونه های مختلف گُلِ جمع آوری شده از سراسر کشور است.

تالاب زیبای هشیلان، محلی بسیار مناسب جهت پژوهش های پرنده شناسی و طبیعت گردی می باشد و در گستره دشتی و اراضی پست دامنه کوه های خورین و ویس قرار دارد. ارتفاع متوسط تالاب از سطح دریا، ۱۳۰۰ متر است. آب این تالاب، از سراب سبز علی تأمین می شود که دارای پوشش گیاهی، همراه با گُل های متنوع است. آب تالاب، در بالا دست، بصورت سراب و چشمه های جوشان می باشد و در پهنه تالاب، بصورت کانال های بزرگ و کوچک، پخش شده است. پوشش گیاهی سطح تالاب، علفی است که بصورت گیاهان آبزی، در داخل آب رشد کرده است. در این تالاب، حدود ۱۱۰ جزیره کوچک و بزرگ، با مساحت تقریبی از ۱۰۰ متر مربع تا حدود یک هکتار، شکل گرفته است. نام تالاب، بر اساس گویش کُردی، مرکب از دو بخش «هشی» به معنی مار و «لان» به معنای خانه است. بنابراین، نام هشیلان، به معنی لانه ماران می باشد، زیرا در این تالاب، تعداد زیادی مار به ویژه مار آبی و مار چلیپر وجود دارند.

گفته می شود که در دوره قاجار، کاروانی به قصد عزیمت به کربلای معلی، از کرمانشاه در حال عبور بوده که برای رفع خستگی، در این منطقه که دارای فضایی سبز و درختانی تنومند بوده، اطراق می کنند و پس از گذشت لحظاتی، به جهت عدم وجود آب، قصد حرکت می کنند، اما پیش از حرکت، مشاهده می کنند آقایی از آن جا عبور کرده و پس از سلام و احوال پرسی، کاروانیان را به توقف امر می دهد که آنان اظهار می دارند، ما مسافر و زائر کربلا هستیم، چون در این مکان آبی موجود نیست، قصد حرکت کرده ایم. آن آقای بزرگوار می فرمایند، در همین مکان، آب به قدر کافی وجود دارد که اکنون من نیز به شما کمک می کنم تا به آب دست یابید و سرانجام با کندن نقطه ای از زمین، آب ظاهر می شود. کاروانیان با همان آب، وضو ساخته و آماده به جای آوردن نماز می شوند؛ نماز جماعتی که امام آن، حضرت ابا صالح المهدی (عج) بوده است. این محل متبرکه، در بین اهالی شهر کرمانشاه، دارای احترام خاصی است.

بلوار طاق بستان، بلواری در شهر کرمانشاه است که از میدان طاق بستان، در شمال این شهر آغاز شده و تا پُل لب آب امتداد می یابد. ساخت این بلوار، در فاصله سال های ۱۳۴۸ تا ۱۳۵۱ ه.خ انجام شد. بلوار طاق بستان، مسیر اصلی حمل و نقل در بخش شمال غربی شهر کرمانشاه بشمار می آید و یکی از پُرترددترین خیابان ها و اصلی ترین مسیرهای حمل و نقل شهر کرمانشاه است. طول این بلوار، ۳۶۰۰ متر است و بزرگ ترین بلوار کشور می باشد.