گشتول

منطقه حفاظت شده ارسباران، با وسعت ۸۰۶۵۴ هکتار، در شهرستانهای کلیبر و خدا آفرین قرار داشته و از سال ۱۳۴۶ ه.خ، به عنوان منطقه شکار ممنوع، در سال ۱۳۵۲ ه.خ، به عنوان منطقه حفاظت شده ارسباران و از سال ۱۳۵۴ ه.خ، از طرف یونسکو، عنوان ذخیرگاه زیست کره را هم دریافت کرده و از اشتهار جهانی برخوردار بوده و به عنوان فسیل زنده معروف می باشد. پارک ملی ارسباران، با وسعت ۹۴۱۸ هکتار، بخشی از منطقه حفاظت شده ارسباران است. بیش ترین ارتفاع، به منطقه سحراما داغی که ۲۸۸۷ متر ارتفاع دارد و پست ترین ارتفاع، در قسمت شمالِ شرقی و حاشیه رود ارس، با ارتفاعِ ۲۸۰ متر مربوط می شود. پارک ملی و منطقه حفاظت شده ارسباران، دارای تنوع گونه های گیاهی و جانوری و زیستگاه های جنگلی منحصر بفرد بوده و در حدود ۱۰۷۳ گونه گیاهی و ۳۲۰ گونه جانوری، در آن وجود دارد.

این قلعه، اقامتگاه و مرکز فرماندهی بابک خرمدین، بر علیه خلافت عباسی بوده است. دژ جمهور یا قلعه بابک، از زمان های دور، بر بلند پایه ترین قله های آذربایجان خودنمایی می کرده و هنوز هم به عنوان جایگاه بابک خرمدین، یکی از نمونه های استقامت و پایداری آذربایجانیان و ایرانیان برابر عرب ها و جزو بزرگ ترین نمونه های معماری ایران محسوب می شود. در شمال ایران، بابک به همراه مازیار و افشین، بنای مبارزه با حکومت بغداد را گذارده بودند که بابک، خواهان برابری کامل مردم و اشتراکی شدن مالکیت بود. قبل از رسیدن به دروازه قلعه و ورود به بنای مستحکم دژ، باید از معبری عبور کرد که بصورت دالانی است و از سنگ های منظم طبیعی شکل گرفته و تنها گنجایش عبور ۱ نفر را دارد و دو نفر به سختی می توانند از آن بگذرند و به نحوی طراحی شده است که از چشم دیده بان به دور نمی ماند. شکل هندسی این برج ها، یکی مخروطی و دیگری مدور و استوانه ای است و مصالح به کار رفته در این دژ، سنگ های تراشیده با ملاط ساروج می باشد. باروها، که از نوعی سنگ خارا ساخته شده، تمام درزهای کوهستان را بسته است. برای نفوذ به داخل بنا، بایستی حتماً از دروازه گذشت و از کوهستان راهی برای ورود وجود ندارد. بنای دژ که دو طبقه و سه طبقه است، پس از ورودی قرار گرفته است و پس از آن، تالار اصلی وجود دارد که اطراف آن را، هفت اتاق فرا گرفته است. در بخش شرقی دژ، تأسیسات دیگری مرکب از اتاق ها و آب انبارها بنا شده است. سقف آب انبارها، با طاق جناغی و گهواره ای استوار شده اند. محوطه داخلی آن ها نیز، به وسیله نوعی ساروج، غیر قابل نفوذ گردیده و به هنگام زمستان، از برف و باران پُر شده و در تابستان و هنگام مضایق و محاصره ها، از آب آن ها استفاده می شد. این اثر، در سال ۱۳۴۵، با شماره ثبت ۶۲۳، به عنوان یکی از آثار ملی ایران، به ثبت رسیده است.