گشتول

باغ فردوس، محله ای از شمیران در نزدیکی خیابان ولیعصر و میدان تجریش واقع شده است. به دستور محمد شاه قاجار، درسال ۱۲۶۴ ه.ق، قصری برای او در نزدیکی تجریش ساخته شد، اما هم زمان با بیماری و مرگ او، قصر نیمه تمام ماند و وی در همان قصر نیمه تمام به نام محمدیه، از دنیا رفت. هم زمان با ساخت قصر محمدیه، درباریان نزدیک به او نیز، در همان حوالی، اقدام به احداث باغ یا عمارت ییلاقی کردند. از جمله حسین علی‌خان معیرالممالک، باغی احداث کرد که به باغ فردوس مشهور شد. عمارت باغ فردوس، در دو طبقه، به سبک قاجاریه و معروف به گوش فیل، بنا گذاشته شد. زمین های قسمت جنوبی و سراشیبی باغ نیز، با سنگ چین هایی بصورت هفت قطعه مسطح و مطبق در آمد و روی هر یک از قطعات، استخری با فواره های متعدد، احداث شد. استخرها به گونه ای ساخته شده بودند که از فواصل دورتر، بزرگ تر به نظر می آمدند. سپس، دوست علی خان نظام الدوله-پسر حسین علی خان، به همت معماران اصفهانی و یزدی، ساختمانی در قسمت جنوبی باغ بَر پا کرد و نام آن را رشک بهشت گذاشت. پلکان و بخش های دیگری از ساختمان، از مرمر اعلای یزد و دیوارهای داخل اتاق، با کاغذهای طلایی بَرجسته، پوشانده شده بود. سپهسالار، علاوه بر ایجاد فواره و استخرهای مطبق، قنات باغ فردوس را نیز احیا کرد و سر دری با شکوه در مظهر قنات ساخت، ولی به دلیل بدهی به تجارت خانه طومانیانس، باغ را به او داد و طومانیانس نیز، باغ را در ازای بدهی به دولت رضا خان، واگذار کرد. سرانجام در سال ۱۳۱۶ ه.خ، وزارت معارف-آموزش و پرورش-آن جا را خرید و ساختمان را مرمت و دبیرستان شاپور تجریش را در آن، تأسیس کرد. در سال ۱۳۵۰ ه.خ، ساختمان موجود در باغ، به مرکز فرهنگی و هنری و نمایشگاهی تبدیل شد و پس از انقلاب نیز، در اختیار وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی قرار گرفت. مساحت باغ فردوس، ۲۰ هزار متر مربع و طول آن، ۲۸۰ متر و شیب آن، از شمالِ غربی به جنوبِ شرقی است. هم چنین، دکتر محمود افشار یزدی، در سال ۱۳۱۶ ه.خ، قسمتی از باغ و ساختمان اندرونی را که حدود ۶ هزار متر مربع بود، خرید و به تدریج با خریدن قطعات اطراف، مساحت باغ را به ۱۲ هزار متر مربع رسانید. سپس در سال ۱۳۳۷ ه.خ، باغ و ساختمان های داخل آن را، وقف امور فرهنگی کرد؛ از جمله در سال ۱۳۵۲ ه.خ، قسمتی از آن، برای استقرار مؤسسه لغت نامه دهخدا و مؤسسه باستان شناسی، به دانشگاه تهران واگذار شد که هم چنان دایر است. اکنون، موزه سینمای ایران، در این مکان واقع است.