گشتول

حسن زیرک، خواننده ترانه های کُردی در مناطق کُرد نشینِ غربِ ایران بود. از وی، بیش از ۱۵۰۰ ترانه و آواز به یادگار مانده است. حسن زیرک، در ۱ آذر ۱۳۰۰ ه.خ، در در محله قلعه سردار شهر بوکان به دنیا آمد. در پنج سالگی، پدرش درگذشت و زندگی را در رنج گذراند. چندی در شهرهای ایران و عراق سپری کرد. یکی از شهرهایی که در آن مدت زیادی اقامت داشت، کرمانشاه بود. همکاری او در این شهر با هنرمندان برجسته کرمانشاهی همچون مجتبی میرزاده (ویولن)، محمد عبدالصمدی (قره نی)، اکبر ایزدی (سنتور) و بهمن پولکی (تیمپ)، سبب خلق آثار زیبایی شد که بَرجسته ترین کارهای وی می باشد. وقتی در عراق بود، در مسافرخانه «فندق شمال» به شاگردی پرداخت. روزی هنگام نظافت که مشغول زمزمه یکی از ترانه هایش بود، مسافری به نام جلال طالبانی که در آن جا اقامت داشت، با شنیدن صدای حسن زیرک، او را به رادیو بغداد برد و زیرک در آن جا مشغول به کار می شود. مدتی در بخش کُردی رادیو بغداد همکاری کرد. از سال ۱۳۳۷ ه.خ که بخش کُردی رادیو ایران در تهران گشایش یافت، همکاری خود را با این مرکز آغاز کرد. آثاری که حسن زیرک در رادیو تهران به ضبط رساند، اغلب با ساز استادانی همچون حسین یاحقی، حسن کسایی، جلیل شهناز، جهانگیر ملک، احمد عبادی و با سرپرستی مشیر همایون شهردار همراه بود. حسن زیرک، گر چه به خاطر شرایط سخت زندگی از تحصیل بی بهره ماند، اما استعداد کم نظیری در سرودن شعر و آهنگ سازی کُردی داشت. این استعداد، به همراه صدای منحصر بفرد، سبب شد که ترانه هایش در سَرتاسَر کردستان محبوبیت یابد. صدای او، همچنان در مناطق کُردنشین و در کوچه و خیابان و از خانه ها و مغازه ها به گوش می رسد. حسن زیرک، با ضبط تعداد زیادی از آوازهای مردم کُرد، سبب حفظ و نگهداری این آثار فرهنگی از گزند فراموشی شد. حسن زیرک، از محبوبیت زیادی میان مردم کُرد برخوردار است و همه ساله، در مناسبت های فرهنگی کردها، آوازهای وی گوش فرا داده می شود. حسن زیرک، پدیده موسیقی کُردی سنتی و فولکلور بود. زیرک، جزو موسیقی دان های بَرجسته ایرانی است. حسن زیرک، با خانم میدیا زندی-گوینده بخش کُردی رادیو تهران-ازدواج کرد که حاصل آن ازدواج، دو دختر به نام های مهتاب (آرزو) و مهناز (ساکار) بود. او، چند ترانه نیز برای فرزندانش اجرا کرده است. سال های پایانی زندگی حسن زیرک، در تلخی و ناکامی گذشت و چندان به آواز خوانی نمی پرداخت. در منطقه بوکان، قهوه خانه ای دایر کرد و در میان مردمی که دوستشان می داشت و دوستش داشتند، آخرین نفس هایش را در رنج و بیماری کشید. حسن زیرک، در پنج تیر ماه سال ۱۳۵۱ ه.خ، در بیمارستان بوکان، به علت از بین رفتن کبد و ناراحتی های معده درگذشت و در دامنه کوه نالشکینه، به خاک سپرده شد.